PRACA ORYGINALNA
Zgodność jednostek legendy mapy gleb Polski (1:300 000), mapy glebowo-rolniczej i mapy glebowo-siedliskowej z typami Systematyki gleb Polski (2019) w oparciu o analizę profili glebowych
1
Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Polska
2
Katedra Gleboznawstwa, Rekultywacji i Geodezji, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Polska
3
Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Katedra Gleboznawstwa i Kształtowania Krajobrazu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Polska
Data nadesłania: 03-09-2022
Data ostatniej rewizji: 11-10-2022
Data akceptacji: 26-10-2022
Data publikacji online: 26-10-2022
Data publikacji: 04-11-2022
Autor do korespondencji
Cezary Kabała
Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Norwida 25, 50-375, Wrocław, Polska
Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Norwida 25, 50-375, Wrocław, Polska
Soil Sci. Ann., 2022, 73(4)156069
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Analiza 2360 profili glebowych położonych głównie w Polsce południowo-zachodniej, zachodniej i środkowo-północnej, sklasyfikowanych zgodnie z kryteriami aktualnej Systematyki gleb Polski (SGP6) pozwoliła na ocenę potencjalnych możliwości wykorzystania mapy gleb Polski (1:300 000), map glebowo-rolniczych (1:5 000–1:25 000) i map glebowo-siedliskowych (1:10 000) w tworzeniu nowych map glebowych w skalach średnich i małych, zgodnych z aktualną systematyką gleb Polski. Mapa gleb Polski (1:300 000), choć oferuje kompletne pokrycie terytorium kraju konturami glebowymi, nie daje możliwości jednoznacznego przyporządkowania typów gleb według SGP6 dla dużej części konturów gleb rdzawych i bielicowych, a także mad i części gleb organicznych, które łącznie zajmują ponad 40% powierzchni mapy. Reinterpretacja (poprzez skorelowanie z typami gleb według SGP6) jednostek klasyfikacyjno-kartograficznych mapy glebowo-rolniczej, a w szczególności mapy glebowo-siedliskowej umożliwia wiarygodne odwzorowanie pokrywy glebowej Polski na znacznie wyższym poziomie. Stosunkowo największą niepewnością byłaby obarczona reinterpretacja konturów mad i gleb organicznych (mapa glebowo-rolnicza) oraz gleb opadowo-glejowych i gleb organiczno-mineralnych (mapa glebowo-siedliskowa). Na podstawie uzyskanych wyników wnioskuje się, że najbardziej obiecujące dla stworzenia nowych, średnio- i małoskalowych, reinterpretowanych map gleb Polski byłoby łączne wykorzystanie treści mapy glebowo-rolniczej i mapy glebowo-siedliskowej, po harmonizacji ich legend na bazie kryteriów SGP6.
REFERENCJE (75)
1.
Baliuk, S., Medvedev, V., Kucher, A., Solovey, V., Levin, A., Kolmaz, Y., 2017. Ukrainian chernozems as a factor in global food security and resilience of agriculture to climate change. [In:] Proceedings of the Global Symposium on Soil Organic Carbon 2017, Rome, Italy, 21–23 March 2017, 423–428.
2.
Banaszuk, H., Banaszuk, P., 2004. Wpływ ostrożenia polnego (Cirsium arvense [L.] Scop.) i zakrzewień wierzbowych (Salicetum pentadro-cinerea) na gleby torfowe w Narwiańskim Parku Narodowym. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 55, 7–16.
4.
Bartoszewski, Z., Czarnowski, F., Dombek, E., Siuta, J., Strzemski, M., Truszkowska, R., Witek, T., 1965. Instrukcja w sprawie wykonywania map glebowo-rolniczych w skali 1:5 000 i 1:25 000 oraz map glebowo-przyrodniczych w skali 1:25 000. Ministerstwo Rolnictwa, Warszawa.
5.
Bednarek, R., Prusinkiewicz, Z., 1997. Geografia gleb. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
6.
Bednarek, R., Prusinkiewicz, Z., 2001. Zróżnicowanie i rozmieszczenie gleb. [w:] Przyroda województwa kujawsko-pomorskiego. Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki, Bydgoszcz, 33–40.
7.
Bednarek, R., Świtoniak, M. 2017. Gleby. [w:] Radzimiński A. (red.). Dzieje regionu kujawsko-pomorskiego. Toruń, 87–94.
8.
Białousz, S., 1994. Gleby – klasyfikacja genetyczna. [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Główny Geodeta Kraju, Warszawa.
9.
Białousz, S., 2015. Typy gleb, 1:250000. [w:] Mocek, A. (red.) Gleboznawstwo. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
10.
Białousz, S., 2022. Klasyfikacja i kartografia gleb w Politechnice Warszawskiej. Bazy danych o glebach i przykłady zastosowań. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
11.
Białousz, S., Chmiel, J., Osińska-Skotak, K., Pluto-Kossakowska, J., 2000. Technologia tworzenia georeferencyjnej bazy danych dla gleb zlewni Odry. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji 10, 25/1–25/8.
12.
Bieniek, A., Grabowski, K., 2007. Skutki ewolucji gleb murszowych w krajobrazie sandrowym na przykładzie obiektu Głuch. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 58, 1: 5–11.
13.
Bockheim, J. G., Tarnocai, C., Kimble, J. M., Smith, C., 1997. The concept of gelic materials in the new Gelisol order for permafrost-affected soils. Soil Science 162(12), 927–939.
14.
Borkowski, J., 1997. Gleby. [w:] Pawlak, W., Atlas Dolnego Śląska i Opolskiego, Pracownia Atlasu, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
15.
Brevik, E. C., Calzolari, C., Miller, B. A., Pereira, P., Kabala, C., Baumgarten, A., Jordan, A., 2016. Soil mapping, classification, and pedologic modelling: History and future directions. Geoderma 264, 256–274.
16.
Brevik, E. C., Hartemink, A. E., 2013. Soil maps of the United States of America. Soil Science Society of America Journal 77(4), 1117–1132.
17.
Drewnik, M., Żyła, M., 2019. Properties and classification of heavily eroded post-chernozem soils in Proszowice Plateau (Southern Poland). Soil Science Annual 70(3), 225–233.
18.
Instrukcja Urządzania Lasu. 2012. Część 2. Instrukcja wyróżniania i kartowania w Lasach Państwowych typów siedliskowych lasu oraz zbiorowisk roślinnych. Załącznik do Zarządzenia nr 55 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 21.11.2011. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa.
19.
IUSS Working Group WRB, 2022. World Reference Base for Soil Resources. International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. 4th edition. International Union of Soil Sciences (IUSS), Vienna, Austria.
20.
Jankowski, M., Sykuła, M., Bednarek, R., 2019. Polskie mapy glebowe, wybrane problemy ich aktualności i wykorzystania. Zeszyt streszczeń. 30 Kongres PTG, Lublin.
21.
Jankowski, M., Świtoniak, M., Mendyk, Ł. 2015, Stan rozpoznania pokrywy glebowej TBK. [w:] M. Kunz (red.), Stan poznania środowiska przyrodniczego Tucholskiego Parku Krajobrazowego i Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie. Toruń. Polskie Wydawnictwa Reklamowe, 31–43.
22.
Jaros, H., 2003. Zróżnicowanie właściwości fizycznych gleb hydrogenicznych Narwiańskiego Parku Narodowego w aspekcie ich ochrony. Acta Agrophysica 89, 631–639.
23.
Kabała, C., 2005. Geneza, właściwości i występowanie gleb bielicowych w zróżnicowanych warunkach geoekologicznych Dolnego Śląska. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu 519, 1–169.
24.
Kabała, C., Bekier, J., Bogacz, A., Ćwieląg-Piasecka, I., Dębicka, M., Gałka, B., Glina, B., Jamroz, E., Jezierski, P., Karczewska, A., Kaszubkiewicz, J., Kawałko, D., Kocowicz, A., Kusza, G., Łabaz, B., Marzec, M., Medyńska-Juraszek, A., Szopka, K., Tyszka, R., Waroszewski, J., Weber, J., Woźniczka, P., 2015. Gleby Dolnego Śląska – geneza, różnorodność i ochrona. PTG, PTSH. Wrocław.
25.
Kabała, C., Bogacz, A., Łabaz, B., Szopka, K., Waroszewski, J., 2013. Soil variability, dynamics and threats. (In:) R. Knapik, A. Raj (Eds.) The nature of Karkonosze Mountains National Park. Karkonoski Park Narodowy, Jelenia Góra, 91–126.
26.
Kabała, C., Musztyfaga, E., 2015. Gleby płowe w systematyce gleb Polski i w klasyfikacjach międzynarodowych. Soil Science Annual 66(4), 204–213.
27.
Kabała, C., Szerszeń, L., Wicik, B., 2002. Genesis, properties and classification of soils in the Stołowe Mountains National Park. Szczeliniec 6, 21–94.
28.
Kawałko, D., Jezierski, P., Kabała, C., 2021. Morphology and physicochemical properties of alluvial soils in riparian forests after river regulation. Forests 12(3), 329.
29.
Klasyfikacja gleb leśnych Polski. 2000. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa.
30.
Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego 2008. 2009. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 60(2), 6–15.
31.
Kobierski, M., 2013. Morfologia, właściwości oraz skład mineralny gleb płowych zerodowanych w wybranych obszarach morenowych województwa kujawsko-pomorskiego. Rozprawy Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy 166, 1–121.
32.
Koćmit, A., Podlasiński, M., 2002. O potrzebie aktualizacji opracowań glebowo-kartograficznych dla młodoglacjalnych terenów urzeźbionych w aspekcie tworzenia cyfrowej bazy danych o glebach. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 487, 119–127.
33.
Komisarek, J., 1994. Zmienność przestrzenna czarnych ziem i gleb płowych falistej moreny dennej Równiny Kościańskiej. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Rozprawy Naukowe 268, 205–217.
34.
Komisarek, J., 2000. Kształtowanie się właściwości gleb płowych i czarnych ziem oraz chemizmu wód gruntowych w katenie falistej moreny dennej Pojezierza Poznańskiego. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Rozprawy Naukowe 307, 1–143.
35.
Kozłowski, M., Komisarek, J. 2016. Soil sequences along a slope of the Opalenica Plain. Journal of Ecological Engineering 17(1), 69–76.
36.
Kozłowski, M., Komisarek, J. 2018. Influence of terrain attributes on organic carbon stocks distribution in soil toposequences of central Poland. Soil Science Annual 69(4), 215–222.
37.
Kozłowski, M., Komisarek, J. 2017. Temporal water table changes in soil toposequence of the Poznań Lakeland (western Poland). Soil Science Annual 68(4), 167–173.
38.
Kozłowski, M., Komisarek, J., Wiatrowska, K., 2018. Temporal variability of water table depth in topohydro-sequence of undulating ground moraine in central Poland. Polish Journal of Environmental Studies 27(5), 2097–2106.
39.
Kwinichidze, M., Prusinkiewicz, Z., 1952. Kwestia gleb brunatnych. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 2, 47–58.
40.
Lasota, J., Błońska, E., 2013. Siedliskoznawstwo leśne: na nizinach i wyżynach Polski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.
41.
Link, M., Vorderbrügge, T., Wuczyński, A., Dajdok, Z., Michalski, A., Niewiadomski, A., 2010. Multifunktionale Interpretation von Bodenschätzungsdaten als Basis für ein länderübergreifendes Konzept zum nachhaltigen Ressourcen– und Landschaftsschutz am Beispiel Polens und Deutschlands. Berichte DBG, https://eprints.dbges.de/520/.
42.
Łabaz, B., Kabała, C., Dudek, M., Waroszewski, J., 2019. Morphological diversity of chernozemic soils in south-western Poland. Soil Science Annual 70(3), 211–224.
43.
Łabaz, B., Kabała, C., Waroszewski, J., Dudek, M., Bogacz, A., Gruszka, D., Młynek, S., 2022a. Medium-term transformation of Chernozems under broadleaf forests in the temperate climate of south-east Poland. Geoderma Regional, 30, e00535.
44.
Łabaz, B., Waroszewski, J., Dudek, M., Bogacz, A., Kabała, C., 2022b. Persistence of arable Chernozems and Chernic Rendzic Phaeozems in the eroded undulating loess plateau in Central Europe. Catena 216, 106417.
45.
Marcinek, J., Spychalski, M., Komisarek, J., 1990. Gleby środkowej Wielkopolski. [W:] Obieg wody i bariery biogeochemiczne w krajobrazie rolniczym. Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, 69–96.
46.
Marcinek, J., 1976. Wpływ odwodnienia w związku z intensyfikacją gospodarki rolnej i leśnej na przeobrażenie pokrywy glebowej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 177, 73–157.
47.
Marcinek, J., Komisarek, J., 2001. Przekształcenia pokrywy glebowej na skutek przyspieszonej erozji wodnej falistych i pagórkowatych terenów Niziny Wielkopolski. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis, Agricultura 87, 135–146.
48.
Marcinek, J., Komisarek, J., 2004. Antropogeniczne przekształcenia gleb Pojezierza Poznańskiego na skutek intensywnego użytkowania rolniczego. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Poznań.
49.
Marcinek J., Wiślańska A., 1984. Asocjacje czarnych ziem i gleb płowych falistej moreny dennej Równy Kościańskiej. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 149, 65–79.
50.
Matecka, P., Świtoniak, M., 2020. Delineation, characteristic and classification of soils containing carbonates in plow horizons within young moraine areas. Soil Science Annual 71(1), 23–36.
51.
Mendyk, Ł., Markiewicz, M., Bednarek, R., Świtoniak, M., Gamrat, W.W., Krześlak, I., Sykuła, M., Gersztyn, L., Kupniewska, A., 2016. Environmental changes of a shallow kettle lake catchment in a young glacial landscape (Sumowskie Lake catchment), North-Central Poland. Quaternary International 418: 116–131.
52.
Minasny, B., McBratney, A. B., 2016. Digital soil mapping: A brief history and some lessons. Geoderma 264: 301–311.
53.
Musierowicz, A. 1961. Mapa gleb Polski, 1:300000. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Wydawnictwa Geologiczne, Puławy–Warszawa.
54.
Němeček, J., Kozák, J., 2005. Status of soil surveys, inventory and soil monitoring in the Czech Republic. Soil resources of Europe, 103.
55.
Niemyska-Łukaszuk, J., Zaleski, T., Miechówka, A., 2004. Charakterystyka pokrywy glebowej Pienińskiego Parku Narodowego. Studia Naturae 49, 33–41.
56.
Orgiazzi, A., Ballabio, C., Panagos, P., Jones, A., Fernández‐Ugalde, O., 2018. LUCAS Soil, the largest expandable soil dataset for Europe: a review. European Journal of Soil Science 69(1), 140–153.
57.
Podlasiński, M., 2013. Wpływ denudacji antropogenicznej na zróżnicowanie pokrywy glebowej i jej przestrzennej struktury w rolniczym krajobrazie morenowym. Wydawnictwo Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.
58.
Skiba, S., Drewnik, M., 2001. Pokrywa glebowa Magurskiego Parku Narodowego (Karpaty-Beskid Niski. Roczniki Bieszczadzkie 9, 154–164.
59.
Skiba, S., Drewnik, M., 2003. Mapa gleb obszaru Karpat w granicach Polski. Roczniki Bieszczadzkie 11, 15–20.
61.
Soil Survey Staff. 1999. Soil taxonomy: A basic system of soil classification for making and interpreting soil surveys. 2nd edition. Natural Resources Conservation Service. U.S. Department of Agriculture Handbook 436.
62.
Stolarczyk, M., Pietruszka, W., Gus, M., Drewnik, M., 2017, Wpływ odwodnienia na właściwości glebowej materii organicznej na przykładzie Tarnawy Wyżnej (Bieszczady Zachodnie). Roczniki Bieszczadzkie 25, 373–386.
63.
Strzemski, M., Siuta, J., Witek, T., 1973. Przydatność rolnicza gleb Polski, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
64.
Stuczyński, T., Jadczyszyn, J., Gawrysiak, L., Kozyra, J., Kopiński, J., Zawadzka, B., Budzyńska, K., 2004. Numeryczna mapa glebowo-rolnicza w skali 1:25000 dla województwa dolnośląskiego opracowana na podstawie analogowej mapy glebowo-rolniczej w skali 1:25000 wraz z aktualizacją. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy.
65.
Sykuła, M., Jankowski, M., Mendyk, Ł., Dąbrowski, M., Jasińska, J., Michalak, J., Michalski, A., Pindral, S., Bednarek, R., 2019. Wczoraj i dziś Mapy gleb Polski 1:300 000 – próba adaptacji do Systematyki gleb Polski 2019 (SGP6). Zeszyt streszczeń. 30 Kongres Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego, Lublin.
66.
Systematyka gleb Polski, 2019. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Komisja Genezy Klasyfikacji i Kartografii Gleb. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław –Warszawa.
67.
Świtoniak, M. 2006. Litologiczne uwarunkowania kierunku rozwoju procesów glebotwórczych w glebach o dwudzielnym uziarnieniu na terenie Pojezierza Brodnickiego. IGiPZ PAN, Warszawa, Dokumentacja Geograficzna 32, 278–285.
68.
Świtoniak, M., 2014. Use of soil profile truncation to estimate influence of accelerated erosion on soil cover transformation in young morainic landscapes, North-Eastern Poland. Catena 116, 173–184.
69.
Świtoniak, M., Kabała, C., Podlasiński, M., Smreczak, B., 2019. Propozycja korelacji jednostek glebowych wyróżnionych na mapie glebowo-rolniczej z typami i podtypami Systematyki gleb Polski (6. wydanie, 2019). Soil Science Annual 70(2), 98–114.
70.
Świtoniak, M., Mroczek, P., Bednarek, R., 2016. Luvisols or Cambisols? Micromorphological study of soil truncation in young morainic landscapes — Case study: Brodnica and Chełmno Lake Districts (North Poland). Catena 137, 583–595.
71.
Świtoniak, M., 2021. Rustification as a collateral process in clay-illuvial soils of northern Poland. Soil Science Annual 72(4), 143–144.
72.
Talarczyk, A., 2015. Bank Danych o Lasach w Polsce na tle baz danych i systemów udostępniania informacji z zakresu leśnictwa w innych krajach. Problemy Rolnictwa Światowego 15(2), 150–158.
73.
Tsyrybka, V., Ustsinava, H., 2018. Soil classification in Belarus: history and current problems. Bulletin of Geography. Physical Geography Series 14(1), 37–47.
74.
Witek, T., 1973. Mapy glebowo-rolnicze oraz kierunki ich korzystania. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
75.
Zádorová, T., Penížek, V., 2011. Problems in correlation of Czech national soil classification and World Reference Base 2006. Geoderma 167, 54–60.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
