PRACA PRZEGLĄDOWA
Woda – ważny element nie tylko środowiska glebowego
1
Poznań University of Life Sciences, Department of General and Environmental Microbiology, Szydłowska 50, 60-656, Poznań, Poland
2
Lublin University of Life Sciences, Department of Agricultural and Environmental Chemistry, Akademicka 15, 20-950 Lublin, Poland
Data nadesłania: 26-08-2020
Data ostatniej rewizji: 11-12-2020
Data akceptacji: 18-03-2021
Data publikacji online: 20-04-2021
Data publikacji: 20-04-2021
Autor do korespondencji
Agnieszka Mocek-Płóciniak
Katedra Mikrobiologii Ogólnej i Środowiskowej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Szydłowska 50, 60-656, Poznań, Polska
Katedra Mikrobiologii Ogólnej i Środowiskowej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Szydłowska 50, 60-656, Poznań, Polska
Soil Sci. Ann., 2021, 72(1)134620
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
W artykule przeglądowym przedstawiono wodę na naszym globie jako substancję niezwykłą, stale towarzyszącą człowiekowi. Zasygnalizowano najważniejsze właściwości fizyczne (gęstość, temperaturę wrzenia, temperaturę maksymalnej gęstości, temperaturę krytyczną, ciepło topnienia, ciepło parowania, ciepło właściwe, napięcie powierzchniowe, lepkość dynamiczną, przewodność elektrolityczną) oraz chemiczne (odczyn, rozpuszczalność) tej substancji. Są one istotne dla funkcjonowania zarówno organizmów żywych (mikroorganizmów, roślin, zwierząt, człowieka), jak i elementów nieożywionych środowiska (litosfery, zbiorników, cieków wodnych, krajobrazu itp.). Zaprezentowano poligenetyczne pochodzenie wody (z emisji gazów wulkanicznych, lawy, komet, asteroidów). Scharakteryzowano zasoby wodne globu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wody słodkie, występujące w ograniczonych ilościach, a na które zapotrzebowanie rośnie w sposób eksponencjalny. Zobrazowano to tzw. śladem wodnym, wskaźnikiem ilości wody słodkiej użytej bezpośrednio lub pośrednio do wyprodukowania jakiejkolwiek rzeczy naturalnej lub sztucznej. Wskazano także na negatywne strony wody (powodzie, tsunami, erozja wodna), które w ostatnich wiekach zostały spotęgowane nieprzemyślanymi działaniami człowieka (wycinka lasów, ograniczenie zdolności retencjonowania wody przez glebę itp.).
Podkreślono właściwości lecznicze wody, służące do zwalczania wielu typów dolegliwości (masaże wodne, kąpiele parowe, oczyszczające parametry wód mineralnych i źródlanych). Wspomniano o krajobrazowej funkcji wody zarówno w stanie ciekłym (wodne parki krajobrazowe, gejzery, termy, wodospady), jak i w stanie stałym: lodowce bądź gazowym (mgły, chmury, tęcza, zjawisko halo). Zwrócono uwagę na konieczność oszczędzania wody tak w ujęciu globalnym, jak i lokalnym. Zaakcentowano, że stale zwiększający się deficyt tej cenniejszej od złota substancji, może w niedalekiej przyszłości stać się przyczyną wielu konfliktów, które już w różnym nasileniu występowały w przeszłości.
REFERENCJE (85)
1.
Allan, J.A., 1998. Virtual water. A strategic resource global solutions to regional deficits. Ground Water 36, 545−546.
3.
Bandurska, H., 2007. Gospodarka wodna roślin. (Water management of plants). Monografia pod red. Moniki Kozłowskiej. Fizjologia roślin. Od teorii do nauk stosowanych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań, 109−160.
4.
Baran-Gurgul, K., Bodziony, M., 2015. Susza społeczno−ekonomiczna a susza hydrologiczna w zlewni Górnej Wisły. (The social−economic drought and the hydrological drought in the Upper Vistula river basin). Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury 32(62), 19−36. https://doi.org/10.7862/rb2015....
5.
Bednarek, R., Dziadowicz, H., Pokojska, U., Prusinkiewicz, Z., 2004. Badania ekologiczno−gleboznawcze. (Ecological and soil research). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
7.
Błaszczyk, M.K., 2007. Mikroorganizmy w ochronie środowiska. (Microorganisms in environmental protection). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
8.
Brady, N.C., 1990. The nature and properties of soils. Tenth edition. Mcmillan Publishing Company, New York, Collier Mcmillan Publishers, London.
9.
Brini, E., Fennell, C.J., Fernandez-Serra, M., Hribar-Lee, B., Lukšič, M., Dill, K.A., 2017. How water’s properties are encoded in its molecular structure and energies. Chemical Reviews 117(19), 12385−12414. https://doi.org/10.1021/acs.ch....
10.
Brogowski, Z., Kwasowski, W., 2015. An attempt of using soil grain size in calculating the capacity of water unavailable to plants. Soil Science Annual 66(1), 21−28. https://doi.org/10.1515/ssa-20....
11.
Burszta-Adamiak, E., Fiałkiewicz, W., 2018. Ślad wodny jako wskaźnik zużycia zasobów wodnych w produkcji roślinnej na terenie województwa dolnośląskiego. (Water footprint as an indicator of the use of water resources in plant production in the dolnośląskie voivodeship). Inżynieria Ekologiczna 19(6), 71−79.
12.
Chełmicki, W., 2001. Woda. Zasoby, degradacja, ochrona. (Water. Resources, degradation, protection). Warszawa.
13.
Choiński, A., 2007. Limnologia fizyczna Polski. (Physical limnology of Poland), Poznań.
15.
Dojlido, J.R., 1995. Chemia wód powierzchniowych. (Surface water chemistry). Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko. Białystok.
16.
Dojlido, J.R., 1997. Wybrane elementy ekologii. (Selected elements of ecology). [W:] Ekologia i ochrona środowiska pod redakcją Jana R. Dojlido. Politechnika Radomska, 6−35.
17.
Filipović, A., 2020. Water plant and soil relations under stress situations. Soil Moisture Importance. Open access peer reviewed chapter – online first. https://doi.org/10.5772/intech....
18.
Florek, M., Barłowska, J., Litwińczuk, Z., 2017. Ślad wodny w produkcji zwierząt rzeźnych. Journal of Animal Science, Biology and Bioeconomy 35(3), 1−14. https://doi.org/10.24326/jasbb....
19.
Gajewski, P., Owczarzak, W., Kaczmarek, Z., 2008. Pojemność wodna oraz zdolności retencyjne gleb hydrogenicznych Doliny Grójeckiej. (Water capacity and retention capability of hydrogenic soils in the Grójecka Valley). Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 59(2), 39−47.
20.
Gajewski, P., Kaczmarek, Z., Owczarzak, W., Mocek, A., Glina, B., 2015. Selected physical and water properties of soils located in the vicinity of proposed opencast lignite mine „Drzewce” (middle Poland). Soil Science Annual 66(2), 75−81. https://doi.org/10.1515/ssa-20...
21.
GUS, 2019. Główny Urząd Statystyczny. (Central Statistical Office). Ochrona środowiska, Warszawa.
22.
Hillel, D., 1995. Rivers of Eden: The Struggle for Water and the Quest for Peace in the Middle East. Oxfor University Pres, New York.
23.
Hillel, D., 2012. Gleba w środowisku. (Soil in the environment). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
24.
Hoekstra, A.Y., Chapagain, A.K., 2007. Water footprints of nations: Water use by people as a function of their consumption pattern. Water Resources Management 21(1), 35−48. https://doi.org/10.1007/978-1-....
25.
Hoekstra, A.Y., Chapagain, A.K., Aldaya, M.M., Mekonnen, M.M., 2011. The water footprint assessment manual: setting the global standard. Earthscan, London, UK, 228.
26.
IPCC, 2013. Podsumowanie dla Decydentów: Przyczynek I Grupy Roboczej do Piątego Raportu Oceny Zmiany Klimatu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu 2013. (Summary for Decision Makers: Contribution of the First Working Group to the Fifth Climate Change Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change). Fizyczne podstawy naukowe. Stocker, T.F., D. Qin, G.K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex, P.M. Midgley (red.). Cambridge University Press, Cambridge, Wielka Brytania i Nowy Jork, NY, USA.
27.
IPCC, 2014. IPCC Fifth Assessment Report (AR5). Climate change – The Synthesis Report 2014.
28.
ISO 14046, 2014. Environmental management – Water footprint – Principles, requirements and quidelines.
29.
Kaczmarek, Z., Gajewski, P., Mocek, A., Owczarzak, W., Glina, B., 2015. Physical and water properties of selected Polish heavy soils of various origins. Soil Science Annual 66(4), 191−197. https://doi.org/10.1515/ssa-20....
30.
Kaniecki, A., 2018. Hydrologia obszarów lądowych. (Hydrology of land areas). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
31.
Karczewska, A., Baran, S., Gilewska, M., 2015. Zagrożenia, ochrona i rekultywacja gleb. (Threats, protection and reclamation of soils). [W]: Gleboznawstwo pod redakcją naukową Andrzeja Mocka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
32.
Kasztelewicz, Z., Szwed, L., 2010. Kierunki zagospodarowania terenów po likwidacji zakładów górniczych wydobywających węgiel brunatny. (Land development trends after the closure of lignite mines). Przegląd Geologiczny 66(11), 86−102.
33.
Kędziora, A., 2008. Bilans wodny krajobrazu konińskiech kopalni odkrywkowych w zmieniających się warunkach klimatycznych. (Water balance of Konin strip mine landscope in changing climatic conditions). Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 59(2), 104−118.
34.
Kędziora, A., 2011. Warunki klimatyczne i bilans wodny Pojezierza Kujawskiego. (Climatic conditions and water balance of the Kujawy Lakeland). Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 62(2), 189−203.
35.
Kim, H.K., Park, J., Hwang, I., 2014. Investigating water transport through the xylem network in vascular plants. Journal of Experimental Botany 65(7), 1895−1904. https://doi.org/10.1093/jxb/er....
36.
Kochhar, S.L., Gujral, S.K., 2020. Plant physiology. Theory and applications. Cambridge: University Press, UK.
37.
Komisarek, J., 2008. Zmienność czasowa zawartości wody w strefie korzenia roślin w glebie płowej zaciekowej opadowo−glejowej. (Temporal variability of water content in the plant rooting zone of haplic glossudalfs). Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 59(2), 130−138.
39.
Kozłowska, M., 2007. Stres biotyczny. (Biotic stress). Monografia pod red. Moniki Kozłowskiej. Fizjologia roślin. Od teorii do nauk stosowanych. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań, 514−530.
40.
Kozłowski, M., Komisarek, J., 2017. Temporal water table changes in soil toposequence.
41.
of the Poznañ Lakeland (western Poland). Soil Science Annual 68(4), 167−173. https://doi.org/10.1515/ssa-20....
42.
Księżopolska, A., 2019. Substancje humusowe jako podstawowy składnik życiodajnej ziemi i wody. (Humic substances as basic components of life−giving soil and water. Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
43.
Kundzewicz, Z.W., 2011. Zmiany klimatu, ich przyczyny i skutki – obserwacje i projekcje. (Climate changes, their causes and effects – observations and projections). Landform Analysis 15, 39−49.
44.
Kundzewicz, Z.W., 2012. Zmiany klimatu, ich przyczyny i skutki – możliwości przeciwdziałania i adaptacji. (Climate change, its causes and impacts. Opportunities for mitigation and adaptation). Studia Biuro Analiz Sejmowych 1(29), 9−30.
45.
Kwaśna, H., 2007. Mikrobiologia dla studentów uczelni rolniczych. (Microbiology for students of agricultural universities). Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu.
46.
Lack, A.J., Evans, D.E., 2001. Plant biology. Biological and molecular sciences. Oxford Brookes University, Oxford, UK.
47.
Lovarelli, D., Bacenetti, J., Fiala, M., 2016. Water footprint of crop productions. A review. Science of the Total Environment 548−549, 236−251. https://doi.org/10.1016/j.scit....
48.
Lwowicz, M.I., 1979. Zasoby wodne świata. (The world’s water resources). Warszawa.
49.
Łubkowska, B., 2016. Rola wody w żywieniu człowieka i środowisku. (The role of water in human nutrition and the environment). Żywienie a środowisko, red. M. Podgórska. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Gdańsk, 20−37.
50.
Majewski, W., 2019. Hydrauliczne badania modelowe w inżynierii wodnej. (Research on hydraulic models in water engineering). Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Państwowy Instytut Badawczy.
51.
Małecka, I., Staszewski, Z., 2015. Woda czynnikiem życia każdego organizmu. (Water is a factor in the life of every organism). Zeszyty Naukowe –Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska 13, 101−107.
52.
Mancosu, N., Snyder, R.L., Kyriakakis, G., Spano, D., 2015. Water Scarcity and Future Challenges for Food Production. Water 7(3), 975−992. https://doi.org/10.3390/w70309....
54.
Mekonnen, M.M., Hoekstra, A.Y., 2012. A global assessment of the water footprint of farm animal products. Ecosystems 15, 401−415. https://doi.org/10.1007/s10021....
55.
Mitosek, M., 2007. Mechanika płynów w inżynierii i ochronie środowiska. (Fluid mechanics in engineering and environmental protection). Oficyna Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
56.
Mocek, A., Drzymała, S., 2010. Geneza, analiza i klasyfikacja gleb. (The genesis, analysis and classification of soils). Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
57.
Owczarzak, W., Mocek, A., Gajewski, P., 2003. Właściwości wodne gleb organicznych Doliny Grójeckiej w sąsiedztwie projektowanej odkrywki węgla brunatnego Drzewce. (Water properties of organic soils of the Grójec valley situated in the neighbourhood of "Drzewce" opencast brown coal mine). Acta Agrophysica 1(4), 711−720.
58.
Owczarzak, W., Dębicki, R., Mocek, A., 2015. Właściwości fizyczne gleb. (Physical properties of soils). Gleboznawstwo, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
59.
Owczarzak, W., Mocek, A., Kaczmarek, Z., Gajewski, P., Glina, B., 2017. Changes of soil water regime types in the area adjacent to the Tomisławice open-cast lignite mine (central Poland). Soil Science Annual 68(1), 39−45. https://doi.org/10.1515/ssa-20....
60.
Parry, S., Hannaford, J., Lloyd-Hughes, B., Prudhomme, Ch., 2012. Multi−year droughts in Europe: analysis of development and causes. Hydrology Research 43(5), 689−706. https://doi.org/10.2166/nh.201....
61.
Pawlik-Dobrowolski, J., Łempicka, A., 2003. Znaczenie mokrego i suchego opadu zanieczyszczeń w eutrofizacji wód w stawach na przykładzie rezerwatu „Stawy raszyńskie”. (The significance of wet and dry pollutants in the eutrophication of pond waters – a case study of the ‘Stawy raszyńskie’ nature reserve). Woda−Środowisko−Obszary wiejskie 3(6), 167−177.
62.
Polish Soil Classification (Systematyka Gleb Polski), 1989. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 40(3/4), 1−150. (in Polish with English summary).
63.
Polish Soil Classification (Systematyka Gleb Polski), 2019. Soil Science Society of Poland, Commission on Soil Genesis, Classification and Cartography. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław – Warszawa: 235 pp.
64.
Powstanie Ziemi (The genesis of the Earth), 2011. Tom 2 serii przygotowanej dla „Gazety Wyborczej”. Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa.
65.
Prochal, P., Maślanka, K., Koreleski, K., 2005. Ochrona środowiska przed erozją wodną. (Protection of the environment from water erosion). Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Krakowie.
66.
Prusinkiewicz, Z., 1999. Środowisko i gleby w definicjach. (The environment and soil in definitions). Oficyna Wydawnictwa „Turpress”, Toruń.
67.
Rząsa, S., Owczarzak, W., Mocek, A., 1999. Problemy odwodnieniowej degradacji gleb uprawnych w rejonach kopalnictwa odkrywkowego na Niżu Środkowopolskim. (Problems of drainage degradation of arable soils near open−pit mines in the Central Poland Lowlands). Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu.
68.
Saccon, P., 2018. Water for agiculture, irrigation management. Applied Soil Ecology 123, 793−796. http://dx.doi.org/10.1016/j.ap....
69.
Solomon, E.P., Berg, L.R., Martin, D.W., Villee, C.A., 1996. Biologia. (Biology). Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
70.
Stępniewska, M., 2014. Ile wody naprawdę zużywamy? (How much water do we really use?). Ocena śladu wodnego Polaków związnego z konsumpcją żywności. Gospodarka Wodna 9, 321−324.
71.
Stępniewska, M., 2015. Assessing the water footprint of national consumption for Poland. Geographia Polonica 88(3), 503−514. http://dx.doi.org/10.7163/GPol....
72.
Taiz, L., Zeiger, E., Møller, I.M., Murphy, A., 2018. Plant physiology and development. 6th ed. Sinauer Associates, Oxford University Press.
73.
Tsindos, S., 2012. What drove us to drink 2 litres of water a day? Australian and New Zealand Journal of Public Health 36(3), 205−207. https://doi.org/10.1111/j.1753....
74.
Walna, B., Siepak, J., 1996. Chemizm kwaśnych deszczy na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego. (The chemistry of acid rains in Wielkopolski National Park). Chemizm i oddziaływanie kwaśnych deszczy na środowisko przyrodnicze. Jeziory 10.06.1996, 103−127.
75.
Wargin, A., Marchelek, M., 2015. Występowanie bakterii siarkowych a jakość wód podziemnych ujęcia Osowa. (The presence of sulphur bacteria vs the quality of groundwater in the Osowa reservoir). Przegląd Geologiczny 63(10/2), 1122−1124.
76.
Whitman, W.B., Coleman, D.C., Wiebe, W.J., 1998. Procaryotes. The unseen majority. Proceeding National Academy of Sciences of the United States of America 95(12), 6578−6583. https://doi.org/10.1073/pnas.9....
77.
Wiśniewski, J., Gwiazdowicz, D.I., 2009. Ochrona przyrody. (Nature conservation). Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
78.
Witkowska-Walczak, B., Walczak, R., Ostrowski, J., 2003. Pore size distribution and amount of water available for plants in arable soils of Poland. International Agrophysics 17(4), 213−217.
79.
Wróbel-Jędrzejewska, M., Steplewska, U., Polak, E., 2019. Analiza śladu wodnego przykładowych produktów rolno−spożywczych. (water footprint analysis for agricultural and food products examples). Postępy Nauki i Technologii Przemysłu Rolno−Spożywczego 74(2), 60−78.
80.
Żurek, G., 2008. Zasoby wodne polski – obecne i przyszłe wyzwania dla praktyki rolniczej. (Polish water resources – current and future challenges for agricultural practice). Problemy Inżynierii Rolniczej 2, 33−40.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
