PL EN
PRACA ORYGINALNA
Przeobrażenia gleb torfowo-murszowych w wyniku rolniczego użytkowania na obiekcie Supraśl Dolna (północno-wschodnia Polska)
 
Więcej
Ukryj
1
Białystok University of Technology, Faculty of Civil Engineering and Environmental Sciences, Department of Technology in Environmental Engineering, 45E Wiejska Str, 15-351 Białystok, Poland
 
 
Data nadesłania: 28-08-2019
 
 
Data akceptacji: 01-04-2020
 
 
Data publikacji online: 19-05-2020
 
 
Data publikacji: 19-05-2020
 
 
Soil Sci. Ann., 2020, 71(1), 86-92
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Torfowiska zajmują około 4% powierzchni Polski i pełnią ważne funkcje środowiskowe i gospodarcze, w tym rolnicze. W ubiegłym wieku przeważający obszar torfowisk niskich został zmeliorowany poprzez ich odwodnienie. Odprowadzenie wody powodowało zmniejszenie retencyjności torfu i zainicjowało zmiany ich właściwości fizycznych i wodnych. W celu określenia tempa i zakresu zmian tych właściwości w latach 1987, 2007 oraz 2018 przeprowadzono badania na torfowisku niskim Supraśl Dolna (NE Polska) w dwóch prognostycznych kompleksach wilgotnościowo-glebowych: wilgotnym (PSMC-B) i posusznym (PSMC-C). Badania wykazały, że w kompleksie PSMC-B poziom wody gruntowej obniżał się maksymalnie do 100 cm poniżej poziomu terenu, natomiast w kompleksie PSMC-C woda gruntowa obniżała się nawet do 150 cm p.p.t. W kompleksie PSMC-B właściwości fizyczno-wodne w okresie badawczym zmieniły się w niewielkim zakresie (zmiany nieistotne statystycznie). W siedlisku PSMC-C nastąpiło obniżenie powierzchni torfowiska o 11 cm, zwiększyła się gęstość objętościowa, uległy zmniejszeniu: porowatość ogólna i pełna pojemność wodna. Pogorszenie właściwości fizyczno-wodnych powoduje sukcesywną degradację i ewolucję badanych gleb organicznych w kierunku gleb mineralnych. W celu spowalniania, a nawet zatrzymania procesów degradacyjnych w płytkich i średniogłębokich glebach organicznych torfowo-murszowych zachodzi potrzeba zatrzymywania i regulowania odpływu wody za pomocą sprawnych urządzeń melioracyjnych, a także wykonywania technicznych prac renaturyzacyjnych.
 
REFERENCJE (57)
1.
Bambalov, N., 2000. Organic substance and classification of the meliorated soils forming as a results of peat layer destruction. Acta Agrophysica 26, 109–119.
 
2.
Bieniek, A., Bieniek, B., 2007. Subsidence of the surface of extensively utilized muck soils in the „Siódmak” peatland. Inżynieria Ekologiczna 18, 22–24. (in Polish).
 
3.
Burzyńska, I., 2011. Ocena związku między zawartością rozpuszczalnego węgla organicznego w glebie a stężeniem mineralnych form azotu w płytkich wodach gruntowych z zagrody i jej otoczenia. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 48, 432–438.
 
4.
Fodor, F., Cseh, E., 1993. Effect of different nitrogen forms and iron chelates on the development of stinging nettle, Journal of Plant Nutrition 16(11), 2239–2253, https://doi.org/10.1080/019041....
 
5.
Frąckowiak, H., 1995. Wpływ głębokości odwodnienia gleb organicznych użytkowanych łąkowo na przebieg mineralizacji azotu i masy organicznej. In: Torfoznawstwo w badaniach naukowych i praktyce. Materiały Seminaryjne IMUZ 34, 185–190.
 
6.
Gawlik, J., 1994. Wpływ głębokiego i długotrwałego odwodnienia gleb hydrogenicznych na ich fizyczno-wodne właściwości. Wiadomości IMUZ 18(2), 9–28.
 
7.
Glina, B., Gajewski, P., Kaczmarek, Z., Owczarzak, W., Rybczyński, P., 2016. Current state of peatland soils as an effect of long-term drainage – preliminary results of peatland ecosystems investigations in the Grójecka Valley (central Poland). Soil Science Annual 67(1), 3–9. https://doi.org/10.1515/ssa-20....
 
8.
Glina, B., Gajewski, P., Mendyk, Ł., Zawieja, B., Kaczmarek Z., 2019. Recent changes in soil properties and carbon stock in fen peatlands adjacent to open-pit lignite mines. Land Degradation and Development, 30(18), 2371–2380. https://doi.org/10.1002/ldr.34....
 
9.
Grzywna, A., 2016. Zanikanie powierzchni torfowiska na odwodnionych użytkach zielonych Polesia. Acta Scientiarum Polonorum Formatio Circumiectus 15 (1), 81–89. http://dx.doi.org/10.15576/ASP....
 
10.
Günther, J., 2013. Das Moor-und Fehnmuseum Elisabethfehn im Landkrteis Cloppenburg nach seiner Umgestaltung und Neuausrichtung. Telma 43, 199–154.
 
11.
Holden, J., 2005. Peatland hydrology and carbon cycling: why small-scale process matters. Philosophical Transactions of the Royal Society A 363, 2891–2913.
 
12.
Ilnicki, P., 2002. Torf i torfowiska. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Poznań: 606 pp.
 
13.
Ilnicki, P., Szajdak L.W., 2016. Zanikanie torfowisk, Poznań, 312 pp.
 
14.
IUSS Working Group WRB, 2015. World reference base for soil resources 2014, update 2015. International Soil Classification System for Naming Soil and Creating Legends for Soil Maps. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 190 pp.
 
15.
Jankowska-Huflejt, H., Prokopowicz, J., Lipiński, J., 2013. Gospodarcze i ekologiczne skutki melioracji torfowisk w otoczeniu mineralnych gleb gruntów ornych o różnej jakości (na przykładzie doliny rzeki Por i torfowiska Kuwasy). Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 13, 2(42), 33–52.
 
16.
Joosten, H., 2000. Peatland conservation in central and southern Europe. In: Rochefort, L. and Daigle, J.Y. (eds.), Sustaining our peatlands. Proceding. 11th Int. Peat Congress, Quebec City, Canada, August 6–12, 2000, 2, 1044–1049.
 
17.
Joosten, H., 2009. The Global Peatland CO2 Picture. Peatland status and emissions in all countries of the world. Produced for the UN-FCCC meetings in Bangkok, September/October 2009. Wetlands International, 35 pp.
 
18.
Jurczuk, S., 2000. Wpływ regulacji stosunków wodnych na osiadanie i mineralizację gleb organicznych. Biblioteczka Wiadomości IMUZ 96: 116 pp.
 
19.
Jurczuk S., 2012. Emisja dwutlenku węgla ze zmeliorowanych gleb organicznych w Polsce Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 12(39), 63–76.
 
20.
Kaakinen E., Salminen P., 2008. Mire conservation in Finland. In: Finland – fenland. Research and sustainable utilization of mires and peat. R. Korhonen, L. Korpela, S. Sarkkola (eds). Maahenki Ltd. Finnish Pealtand Society: 112–121.
 
21.
Kabała, C., Charzyński, P., Chodorowski, J., Drewnik, M., Glina, B., Greinert, A., Hulisz, P., Jankowski, M., Jonczak, J., Łabaz, B., Łachacz, A., Marzec, M., Mendyk, Ł., Musiał, P., Musielok, Ł., Smreczak, B., Sowiński, P., Świtoniak, M., Uzarowicz, Ł., Waroszewski, J., 2019. Polish Soil Classification, 6th edition – principles, classification scheme and correlations. Soil Science Annual 70(2), 71–97. https://doi.org/10.2478/ssa-20....
 
22.
Kaca, E., 2017. Methodology of assessing the relative environmental validity of developing drainage and irrigation on a regional scale. Journal of Water and Land Development 35, 101–112. DOI: 10.1515/jwld-2017-0073.
 
23.
Kaca, E., Ostrowski, J., 2014. Uwarunkowania i zasadność rozwoju melioracji. W: Uwarunkowania rozwoju melioracji wodnych w Polsce. Red. E. Kaca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 37, 167–191.
 
24.
Kaakinen, E., Salminen, P., 2008. In: Korhonen, et al. (Eds.), Mire Conservation in Finland, pp. 112–121.
 
25.
Kalisz, B., Łachacz, A., Głażewski, R., 2015. Effects of peat drainage on labile organic carbon and water repellency in NE Poland. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 39(1), 20–27.
 
26.
Kiryluk, A., 1999. Wody gruntowe na zmeliorowanym torfowisku niskim i ich wpływ na biocenozę łąkową. Roczniki AR w Poznaniu, Melioracje i Inżynieria Środowiska, nr 20, cz. 1, 245–255.
 
27.
Kiryluk, A. 2007. Zmiany siedlisk pobagiennych i fitocenoz w dolinie Supraśli. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, Rozprawy naukowe i monografie nr 20, 148 pp.
 
28.
Kiryluk, A., 2013. Retardacja przekształcania warunków siedliskowych torfowiska niskiego w dolinie rzeki Supraśli w latach 1987-2011. Inżynieria Ekologiczna 34, 158–165.
 
29.
Kiryluk, A., 2016. Ocena stanu technicznego i funkcji środowiskowych urządzeń melioracyjnych na obiekcie Supraśl Dolna. Inżynieria Ekologiczna 46, 38–46.
 
30.
Kiryluk, A., 2019. The influence of drainage devices and post-bog soil changes on water retention in drained ower Supraśl River. Journal of Ecological Engineering 20(8), 120–128. DOI .org/10.12911/22998993/110788.
 
31.
Klimkowska, A., 2006. Rola glebowego banku nasion w renaturyzacji torfowisk na przykładzie Bagna Całowanie. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 6.1(16), 183–194.
 
32.
Kołos, A., Próchnicki, P., 2004. Zastosowanie retrospektywnej analizy zdjęć lotniczych w projektowaniu zabiegów renaturalizacyjnych na torfowisku Wizna (Dolina Narwi). Teledetekcja Środowiska 33, 36–44.
 
33.
Laiho, R., 2006. Decomposition in peatlands: Reconciling seemingly contrasting results on the impacts of lowered water levels. Soil Biology and Biochemistry 38(8), 2011–2024. https://doi.org/10.1016/j.soil....
 
34.
Łabędzki, L., 1995. Ocena właściwości podsiąkowych gleb pobagiennych. W: Torfoznawstwo w badaniach naukowych i praktyce. Materiały Seminaryjne IMUZ 34, 268–272.
 
35.
Łabędzki L., 2006. Susze rolnicze – zarys problematyki oraz metodyka monitorowania i klasyfikacji. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, Rozprawy Naukowe i Monografie 7, 107 pp.
 
36.
Łachacz, A., 2001. Geneza i właściwości płytkich gleb organogenicznych na sandrze mazursko-kurpiowskim. Rozprawy i Monografie UWM w Olsztynie, 49, 119 pp.
 
37.
Okruszko, H., 1971. Określenie ciężaru właściwego gleb hydrogenicznych na podstawie zawartości w nich części mineralnych. Wiadomości IMUZ 10(1), 47–54.
 
38.
Okruszko, H.,1987. Synteza wyników 25-letniego doświadczenia nad porównaniem sposobów użytkowania gleby torfowej w Zakładzie Doświadczalnym Biebrza. Biblioteczka Wiadomości IMUZ 68, 225–241.
 
39.
Okruszko, H., 1988. Zasady podziału gleb hydrogenicznych na rodzaje oraz łączenie rodzajów w kompleksy. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 39(1), 127–152.
 
40.
Okruszko, H., 1994. System of hydrogenic soil classification used in Poland. In.: Taxonomy of hydrogenic soils and sites used in Poland. Red. H. Okruszko. Biblioteczka Wiadomości IMUZ 84, 5–27.
 
41.
Oleszczuk, R., Regina, K., Szajdak, H., Höper, H., Maryganova, V., 2008. Impacts of agricultural utilization of peat soils on the greenhouse gas balance. In Strack, M. (ed), Peatlands and Climate Change (70-97), International Peatland Society, Finland.
 
42.
Pawluczuk, J., Gotkiewicz, J., 2003. Ocena procesu mineralizacji w glebach wybranych ekosystemów torfowiskowych Polski Północno-Wschodniej w aspekcie ochrony zasobów glebowych. Acta Agrophysica 1(4), 721–728.
 
43.
Piaścik, H., Gotkiewicz, J., 1995. Procesy degradacji na odwodnionych torfowiskach terenów młodoglacjalnych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 418, 185–190.
 
44.
Piaścik, H., Gotkiewicz, J., 2004. Przeobrażenia odwodnionych gleb torfowych, jako przyczyna ich degradacji. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 55(2), 331–338.
 
45.
Polish Soil Classification (Systematyka gleb Polski), wyd. 6, 2019. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław-Warszawa. 292 pp.
 
46.
Prévost, M., Plamondon, A. P., Belleau, P., 1999. Effects of drainage of a forested peatland on Water quality and quantity. Journal of Hydrology 214, 130–143.
 
47.
Quinty, F, Rochefort, L., 2003. Peatland restoration guide, 2nd ed. Canadian Sphagnum Peat Moss Association, New Brunswick Department of Natural Resources and Energy, Quebec, Canada. 107 pp.
 
48.
Sapek, A., Sapek B., 1997. Metody analizy chemicznej gleb organicznych. Materiały Instruktażowe IMUZ, 115, 80 pp.
 
49.
Schumann, M., Joosten, H., 2008. Global Peatland Restoration Manual. Institute of Botany and Landscape Ecology, Greifswald University, Germany, 68 pp.
 
50.
Szuniewicz, J., Okruszko, H., Chrzanowski, S., 1998. Ruchy powierzchni i spłycanie się gleb torfowo-murszowych na torfowisku Wizna. Wiadomości IMUZ 19(3), 9–23.
 
51.
Tomaszewska, K., Kołodziejczyk, K., 2010. Zróżnicowanie florystyczne i walory przyrodnicze nieużytkowanych łąk pobagiennych okolic Szczecina. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Rolnictwo, XCVII, 578, 43–58.
 
52.
Turbiak, J., Miatkowski, Z., 2010. Emisja CO2 z gleb pobagiennych w zależności od warunków wodnych siedlisk. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 19(29), 201–210.
 
53.
Urban, D., Tokarz, E., Sender, J., Smal, H., 2019. Chemical properties of small peatlands deposits (Eastern Polesie). International Agrophysics 33(2), 193–204. https://doi.org/10.31545/intag....
 
54.
von Post, L., 1922. Sveriges geologiska undersöknings torvinvenstering och några av dess hittills vaanna resultant. Svenska Mosskulturfören. Tidskr. 36, 1–27.
 
57.
Wilson, J.M., 2008. Restoration of peatlands and greenhouse gas balances. In: Peatlands and Climate Change. Red. M. Strack. Jyväskylä. IPS, 182–210.
 
eISSN:2300-4975
ISSN:2300-4967
Journals System - logo
Scroll to top