PRACA ORYGINALNA
Występowanie gleb organicznych na obszarze Doliny Środkowej Noteci – porównanie stanu obecnego z wydzieleniami na mapie glebowo-rolniczej
1
Department of Soil Science and Microbiology, Poznań University of Life Sciences, Polska
Data nadesłania: 13-11-2024
Data ostatniej rewizji: 10-03-2025
Data akceptacji: 05-04-2025
Data publikacji online: 05-04-2025
Data publikacji: 05-04-2025
Autor do korespondencji
Tomasz Stefan Kaczmarek
Department of Soil Science and Microbiology, Poznań University of Life Sciences, Szydłowska 50, 60-656, Poznań, Polska
Department of Soil Science and Microbiology, Poznań University of Life Sciences, Szydłowska 50, 60-656, Poznań, Polska
Soil Sci. Ann., 2024, 75(4)203732
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Mapy glebowo-rolnicze tworzone od połowy lat 60. do 80. XX wieku stanowią bardzo cenne źródło danych o przydatności a także o przestrzennym zróżnicowaniu gleb użytkowanych rolniczo w Polsce. Jednak w wyniku intensywnego wykorzystania torfowisk niskich na przełomie lat 50. i 70. ubiegłego wieku głównie na cele rolnicze, mapy glebowo-rolnicze mogły stracić na aktualności na niektórych obszarach. Odwadnianie terenów torfowiskowych wpływa negatywnie na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb organicznych głównie ze względu na zmniejszenie wilgotności wierzchnich poziomów genetycznych, a także wzrostu natlenienia tych warstw gleby co przede wszystkim przyczynia się do zapoczątkowania procesu murszenia. W ekstremalnych przypadkach może nawet dojść do całkowitego zaniku gleb torfowiskowych. Badania w niniejszej pracy przeprowadzono na wybranych terenach rolniczo użytkowanych torfowiskach niskich, położonych w Dolinie Środkowej Noteci, która jest jednym z największych kompleksów torfowisk niskich w Polsce. Celem niniejszej pracy była weryfikacja aktualności występowania gleb organicznych na wybranym obszarze Doliny Środkowej Noteci na podstawie wykonanych profili glebowych, w porównaniu z mapą glebowo-rolniczą. Porównanie aktualnego stanu pokrywy glebowej z danymi zawartymi na mapach glebowo-rolniczych dla obszaru badań, wykazało istotne zmiany w typologii gleb występujących w obrębie analizowanych konturów, które są efektem użytkowania rolniczego (głównie użytków zielonych) w analizowanej części Doliny Środkowej Noteci w ostatnich 50–60 latach.
REFERENCJE (47)
1.
Becher, M., Kobierski, M., Pakuła, K., Jaremko, D., 2023. Distribution of Mercury in Drained Peatlands as the Effect of Secondary Transformation of Soil Organic Matter. Agriculture, 13, 995.
2.
Bieniek, B., Bieniek, A., Pawluczuk, J., 2011. Właściwości gleb murszowych pod użytkami łąkowymi i leśnymi. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual, 62(2), 23–31.
3.
Bieniek, A., Łachacz, A., 2012. Ewolucja gleb murszowych w krajobrazie sandrowym. [In:]. A. Łachacz (ed.). Wybrane problemy ochrony mokradeł. Współczesne Problemy Kształtowania i Ochrony Środowiska. Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gleb. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 111–131.
4.
Dzierżek, J., 1997. Geology Of Sub-quaternary Basement and Stratigraphy Of Quaternary Sediments in The Middle Noteć River Valley, Western Poland. Annales Societatis Geologorum Poloniae 67, 57–81.
5.
Eckes, T., Gołda, T., 2007. Podstawowe różnice pomiędzy treścią istniejących dokumentacji glebowych a stanem faktycznym. Geomatics and Environmental Engineering 1(3), 115–128.
6.
Gillooly, J.F., Brown, J.H., West, G.B., Savage, V.M., Charnov, E.L., 2001. The universal metabolic rate: effects of size and temperature on the metabolic rate of plants, animals, and microbes. Science 293, 2248–2251.
7.
Glina, B., Gajewski, P., Kaczmarek, Z., Owczarzak W., Rybczyński, P., 2016. Current state of peatland soils as an effect of long-term drainage – preliminary results of peatland ecosystems investigation in the Grójecka Valley (central Poland). Soil Science Annual 67(1), 3–9.
8.
Glina, B., Gajewski, P., Mendyk, Ł., Zawieja, B., Kaczmarek, Z., 2019. Recent changes in soil properties and carbon stocks in fen peatlands adjacent to open‐pit lignite mines. Land Degradation & Development 30(18), 2371–2380.
9.
Gotkiewicz, J., Okruszko, H., Smołucha, J., 1996. Powstawanie i przeobrażanie się gleb hydrogenicznych w krajobrazie młodoglacjalnym Pojezierza Mazurskiego i Równiny Sępopolskiej. Zeszyty problemowe postępów nauk rolniczych, 431, 181–201.
10.
Ilnicki, P., 1979. Land reclamation in the middle Noteć river valley. Telma 9, 149–156.
11.
Ilnicki, P., Żurek, S., 1996. Peat resorces in Poland. [In:] Red. E. Lappalainen. Global peat resources. International Peat Society, Geological Survey of Finland, 119–125.
12.
Instrukcja w sprawie wykonania map glebowo-rolniczych w skali 1:5 000 i 1:25 000 oraz map glebowo-przyrodniczych w skali 1:25 000, 1965. Ministerstwo Rolnictwa, Departament Urządzeń Rolnych oraz Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Warszawa.
13.
Jadczyszyn, J., Smreczak, B., 2017. Mapa glebowo-rolnicza w skali 1 : 25 000 i jej wykorzystanie na potrzeby współczesnego rolnictwa. Studia i raporty IUNG-PIB, 51(5), 9–27.
14.
Jaszczyński, J., Urbaniak, M., Nawalany, P., 2013. Wpływ stopnia zmurszenia gleb torfowych na wzbogacanie wody gruntowej w związki azotu, fosforu i RWO. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 13, 3(43), 63–77.
15.
Kabała, C., Komisarek, J., Świtoniak, M., Kozłowski, M., 2022. Correspondence between the legend units of the soil map of Poland (1: 300,000), soil-agricultural map, forest soil-habitat map and soil types of Polish Soil Classification (2019) based on analysis of soil profiles. Soil Science Annual 73(4), 1–22.
16.
Koczorowski I, 1989. Gospodarowanie na polderze Antoniny-Szamocin w woj. pilskim. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, nr 8-9, 167–168.
17.
Koćmit, A., Podlasiński, M., 2002. O potrzebie aktualizacji opracowań glebowo-kartograficznych dla młodoglacjalnych terenów urzeźbionych w aspekcie tworzenia cyfrowej bazy danych o glebach. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 487, 119–127.
18.
Kiryluk, A., 2020. Transformation of fen peat soils as the result of drainage and agricultural use in the Supraśl Dolna site, NE Poland. Soil Science Annual 71(1), 86‒92.
19.
Krogulec, J., Wołczuk, B., 2014. Analiza możliwości połączenia wschodniej i zachodniej populacji wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce poprzez odtworzenie zdegradowanych siedlisk wodniczki na obszarze rozgraniczającym te populacje. Warszawa, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.
20.
Kucharzyk, S., Szary, A., 2012. Degradacja i ochrona torfowisk wysokich w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Roczniki Bieszczadzkie 20, 83–97.
21.
Lipka, K., Stabryła, J., 2012. Wielofunkcyjność mokradeł w Polsce i świecie. Współczesne Problemy Kształtowania i Ochrony Środowiska, Monografie nr 3, 7–16.
22.
Lynn, W.C., McKinzie, W.E., Grossman, R.B., 1974. Field laboratory tests for characterization of Histosols. [In:] Red. M. Stelly. Histosols: Their Characteristics, Classification and Use, Soil Science Society of America Journal, 6 Medison, WI, 11–20.
23.
Łachacz, A., Kalisz, B., Sowiński, P., Smreczak, B., Niedźwiecki, J., 2023. Transformation of Organic Soils Due to Artificial Drainage and Agricultural Use in Poland. Agriculture 13, 634.
24.
Marcinek, J., 1960. Badania nad składem chemicznym substancji organicznej gleb torfowych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 34, 127–138.
25.
Marcinek, J., Komisarek, J., 2004. Antropogeniczne przekształcenia gleb Pojezierza Poznańskiego na skutek intensywnego użytkowania rolniczego. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, Poznań, 118 pp.
26.
Okruszko, H., 1992. Siedliska hydrogeniczne, ich specyfika i zróżnicowanie. Biblioteczka Wiadomości IMUZ, 79, 5–14.
27.
Oleszczuk, R., Łachacz, A. Kalisz, B., 2022. Measurements versus Estimates of Soil Subsidence and Mineralization Rates at Peatland over 50 Years (1966–2016). Sustainability 14, 16459.
28.
Orzechowski, M., Smólczyński, S., 2021. Content of Selected Macro-and Microelements in Surface Formations of Organic Soils in NE Poland. Polish Journal of Soil Science, 54(2), 155–165.
29.
Ratajczak-Szczerba, M., 2011. Charakterystyka geomorfologiczna obszaru położonego wzdłuż Doliny Środkowej Noteci. Landform Analysis, 16, 99–106.
30.
Polish Soil Classification, 1974. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 25, 1–148.
31.
Polish Soil Classification, 1989. Systematyka gleb Polski. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 40(3/4), 1–150.
32.
Polish Soil Classification, 2019. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Komisja Genezy Klasyfikacji i Kartografii Gleb. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław-Warszawa, 291 pp.
33.
Siuta, J., Żukowski, B., 2009. Rozwój i potencjalne zagrożenia agroekosystemów. Część II. Agroekologiczna efektywność drenowania gleb zwięzłych. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 41, 596–613.
34.
Sołtys-Lelek, A., Gruszka, W., 2020. Wild Rosa L. and Crataegus L. taxa of the Middle Noteć River Valley (NW Poland). Biodiversity: Research and Conservation 57, 13–22.
35.
Smreczak, B., Łachacz, A., 2019. Typy gleb wyróżniane w klasyfikacji bonitacyjnej i ich odpowiedniki w 6. wydaniu Systematyki gleb Polski. Soil Science Annual 70(2), 115–136.
36.
Strzemski, M., Siuta, J., Witek, T., 1973. Przydatność rolnicza gleb Polski, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 285 pp.
37.
Sykuła, M., 2020. Zmiany zasięgu gleb organicznych w krajobrazach młodoglacjalnych w drugiej połowie XX wieku. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (PhD dissertation).
38.
Szajdak, L.W., Meysner, T., Szczepański, M., 2021. Enzymatic Activity as New Moorsh-Forming Process Indicators of Peatlands. Agronomy 11(1), 113.
39.
Świtoniak, M., Kabała, C., Podlasiński, M., Smreczak, B., 2019. Propozycja korelacji jednostek glebowych wyróżnionych na mapie glebowo-rolniczej z typami i podtypami Systematyki gleb Polski (6. wydanie, 2019). Soil Science Annual 70(2), 98–114.
40.
Tanneberger, F., Tegetmeyer, C., Busse, S., Barthelmes, A., Shumka, S., Mariné, A.M., ..., Joosten, H., 2017. The peatland map of Europe. Mires and Peat 19(22), 1–17.
41.
Warachowska W., Zwoliński Z., 2023. Gospodarka polderowa w Polsce – wyzwania naturalnej retencji powodziowej. Landform Analysis 42, 3–23.
43.
Wężyk, P., Pierzchalski, M., Szafrańska, B., Korta, G., 2012. Update of the digital soil map using object based image analysis (OBIA) of remote sensing data and GIS spatial analyses. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, Vol. 23, 477–488.
44.
Wiśniewski, P., 2015. Dolna Noteć jako droga wodna – stan i perspektywy rozwoju. Logistyka 4, 6621–6628.
45.
Witek, T., 1973. Mapy glebowo-rolnicze oraz kierunki ich wykorzystania. Instytut Uprawy Nawozenia i Gleboznawstwa, seria p18. P. 75. (in Polish).
46.
Van Reeuwijk, L.P., 2002. Procedures for soil analysis. Technical Paper No. 9, 6th Edition, 2002, FAO/ISRIC, Wageningen, the Netherlands, 120 pp.
47.
Zhaojun, B., Joosten, H., Hongkai, L., Gaolin, Z., Xingxing, Z., Jinze, M., Jing, Z., 2011. The response of peatlands to climate warming: A review. Acta Ecologica Sinica 31, 157–162.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
