PRACA ORYGINALNA
Wybrane problemy racjonalnego użytkowania gleb rdzawych w gospodarce leśnej
1
Department of Soil Science and Landscape Management, Nicolaus Copernicus University, Polska
2
Katedra Gleboznawstwa i Kształtowania Krajobrazu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Data nadesłania: 30-06-2021
Data ostatniej rewizji: 04-10-2021
Data akceptacji: 29-10-2021
Data publikacji online: 31-12-2021
Data publikacji: 31-12-2021
Autor do korespondencji
Piotr Sewerniak
Department of Soil Science and Landscape Management, Nicolaus Copernicus University, Lwowska 1, 87-100, Toruń, Polska
Department of Soil Science and Landscape Management, Nicolaus Copernicus University, Lwowska 1, 87-100, Toruń, Polska
Soil Sci. Ann., 2021, 72(4)143477
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Praca ma na celu zasygnalizowanie najważniejszych problemów racjonalnego użytkowania gleb rdzawych w gospodarce leśnej w odniesieniu do niżowych lasów Europy Środkowej. Gleby rdzawe stanowią dominujący typ gleb w tej części kontynentu, jednak ich ocena pod kątem kierunku użytkowania w gospodarce leśnej jest wciąż kwestią niejednoznaczną. Wyraźnie jest to widoczne w pracach siedliskowych, w których na glebach rdzawych dopuszczalna jest diagnoza całego troficznego spektrum siedlisk świeżych (od boru do lasu świeżego). Sprawia to, że gleby, które powstały w ramach tego samego procesu glebotwórczego, przeznaczane są do hodowli skrajnie różnych pod względem gatunkowym drzewostanów (od monokultur sosnowych po lasy liściaste). Na rozległych areałach gleb rdzawych prowadzi się, często od ponad 200 lat, gospodarkę leśną w oparciu o sztuczne nasadzenia monokultur sosnowych, co prowadzi do zniekształcenia/degradacji siedlisk, obniża ich możliwości produkcyjne, a także znacznie utrudnia poprawną ocenę tych możliwości. Obowiązująca obecnie metodyka diagnozowania siedlisk w Polsce, w odniesieniu do wielu gleb rdzawych, przyczynia się do pogłębiania tych problemów przez ukierunkowanie diagnozy typu siedliskowego lasu w stronę siedlisk borowych. Tymczasem, w obliczu wyraźnie negatywnych prognoz wpływu zachodzących zmian klimatu na występowanie sosny w Europie Środkowej, a także wiązanych z tymi zmianami narastającymi zagrożeniami biotycznymi trwałości drzewostanów sosnowych (np. presja kornika ostrozębnego i jemioły pospolitej), należałoby zintensyfikować przebudowę monokultur iglastych porastających gleby rdzawe na lasy o zróżnicowanym składzie gatunkowym. W pracy postulujemy, aby ta intensyfikacja miała miejsce szczególnie w drodze znacznie powszechniejszego niż jest to wykonywane obecnie podsadzania gatunkami liściastymi drzewostanów sosnowych młodszych i średnich klas wieku. W przeprowadzanych przebudowach należy rozważyć, aby w większym stopniu uwzględniać domieszkę gatunków fitomelioracyjnych (np. graba pospolitego) w celu m.in. usprawnienia obiegu składników pokarmowych w układzie fitocenoza-gleba, a także ograniczyć bardzo szkodliwy pod względem utrzymania potencjału produkcyjnego siedlisk leśnych (szczególnie właśnie w odniesieniu do gleb piaszczystych) proceder pozyskiwania pozostałości biomasy leśnej po wykonywanych cięciach w drzewostanach. Postulat zwiększenia powierzchni przebudowywanych drzewostanów znajduje także uzasadnienie w obserwowanym powszechnie spontanicznym pojawianiu się gatunków liściastych w monokulturach sosny na glebach rdzawych.
REFERENCJE (62)
1.
Andrzejczyk, T., Sewerniak, P., 2016. Soils and forest site types of the seed stands of common (Quercus robur) and sessile (Q. petraea) oaks in Poland. Sylwan 160(8), 674–683. (in Polish with English abstract) https://doi.org/10.26202/sylwa....
2.
Andrzejczyk, T., Dzwonkowski, M., Pawłowski, M., Działak, R. 2014. Effect of lateral shelter on a height growth of sessile oak (Quercus petraea) and common hornbeam (Carpinus betulus) in young growth phase. Sylwan 158(10), 723−732. (in Polish with English abstract) https://doi.org/10.26202/sylwa....
3.
Banaszuk, H., 1979. Genesis and evolution of the soil cover on dunes of the Biebrza basin. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual, 30(2), 111–142. (in Polish with English abstract).
4.
Bednarek, R., Michalska, M., 1998, Effect of agricultural use on morphology and properties of rusty soils in the surroundings of Bachotek lake in the Brodnica Lakeland. Zeszyty Problemowe Postępu Nauk Rolniczych 460, 487–497. (in Polish with English abstract).
5.
Biały, K., 1997.The problem of soil degradation in forest ecosystems of the Drawa National Park. [In:] Pawlaczyk, P., (Ed.), Soils and vegetation of forest ecosystems in the Drawa National Park. Sorus, Poznań, 25–42. (in Polish with English abstract).
6.
Biały, K., 1999. Optionality in discrimination of forest site types and planning final species compositions in stands on podzolic soils. Sylwan 143(5), 65–72. (in Polish with English abstract).
7.
Bielak, K., Dudzińska, M., Pretzsch, H., 2014. Mixed stands of Scots pine (Pinus sylvestris L.) and Norway spruce [Picea abies (L.) Karst] can be more productive than monocultures. Evidence from over 100 years of observation of long-term experiments. Forest Systems 23(3), 573–589. http://dx.doi.org/10.5424/fs/2....
8.
Bolte, A., Ammer, C., Löf, M., Madsen, P., Nabuurs, G.-J., Schall, P., Spathelf, P., Rock, J., 2009. Adaptive forest management in central Europe: Climate change impacts, strategies and integrative concept. Scandinavian Journal of Forest Research, 24, 473–482. https://doi.org/10.1080/028275....
9.
Borowiec, S., 1961. Leached Brown Soils in Tabórz Pine sites. Sylwan 105(5), 31–41. (in Polish with English abstract).
10.
Braun-Blanquet, J., 1964. Pflanzensoziologie. Grundzüder Vegetationskunde. Springer-Verlag, Wien-New York.
11.
Braunerde. Steckbriefe Brandenburger Böden, 2005. Ministerium für Ländliche Entwicklung, Umwelt und Verbraucherschutz. Potsdam.
12.
Brożek, S., Zwydak, M., Lasota, J., 2008. Numerical index of trophic variants of Podzols and Arenosols subtypes. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 59(1), 7–17. (in Polish with English abstract).
13.
Czępińska-Kamińska, D., 1986. Zależność między rzeźbą terenu a typami gleb obszarów wydmowych Puszczy Kampinoskiej. Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 5–72. (in Polish with English abstract).
14.
Czubaszek, R., 2006. The soils of the inpeatland dunes in the Biebrza River Valley and the Narew River Valley. Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej 17, 41–62. (in Polish with English abstract).
15.
Dyderski, M., Paź, S., Frelich, L.E., Jagodziński, A.M., 2017. How much does climate change threaten European forest tree species distributions? Global Change Biology 24, 1150–1163. https://doi.org/10.1111/gcb.13....
16.
Dziadowiec, H., 1987. The decomposition of plant litter fall in an oak-hornbeam forest and an oak-pine mixed forest of the Białowieża National Park. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 56(1), 169–185. https://doi.org/10.5586/asbp.1....
17.
Dzwonko, Z., Gawroński, S., 2002. Effect of litter removal on species richness and acidification of a mixed oak-pine woodland. Biological Conservation 106, 389–398. https://doi.org/10.1016/S0006-....
18.
Gołąb, Z., 1978. Chemical changes occurring in beech and hornbeam leaves in their decomposition course in natural conditions. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 29(2), 31–41. (in Polish with English abstract).
19.
Gornowicz, R. , Pilarek, Z., Kwaśna, H., Łakomy, P., Kuźmiński, R., Jakubowski, J., Stempski, W., 2021. Biomass of young Scots pine stand on dystrophic site type with regard to the method of logging residues management and way of soil preparation. Sylwan 165(1), 21–29. https://doi.org/10.26202/sylwa....
20.
Harasimiuk, A., Groblewski, J., 2005. Why the young oaks do not grow? On the spruce negative impact on forest site. Roczniki Gleboznawcze –Soil Science Annual 56(1/2), 67–75.
21.
Instrukcja urządzania lasu. Część II. Instrukcja wyróżniania i kartowania w Lasach Państwowych typów siedliskowych lasu oraz zbiorowisk roślinnych. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2012. (in Polish).
22.
Iszkuło, G., Armatys, L., Dering, M., Ksepko, M., Tomaszewski, D., Ważna, A., Giertych, M.J., 2020. Mistletoe as a threat to the health state of coniferous forest. Sylwan 164(3), 226–236. https://doi.org/10.26202/sylwa....
23.
IUSS Working Group WRB, 2015. World Reference Base for Soil Resources 2014 (Update 2015). International Soil Classification System for Naming Soils and Creating Legends for Soil Maps. World Soil Resources Reports No. 106. FAO, Rome.
24.
Jankowski, M., 2003. Historia rozwoju pokrywy glebowej obszarów wydmowych Kotliny Toruńskiej. PhD thesis, UMK, Toruń. (in Polish).
25.
Jankowski, M., 2014. Bielicowanie jako wtórny proces w glebach rdzawych Brodnickiego Parku Krajobrazowego. [In:] Świtoniak, M., Jankowski, M., Bednarek, R. (Eds.), Antropogeniczne przekształcenia pokrywy glebowej Brodnickiego Parku Krajobrazowego. Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 9–24. (in Polish).
26.
Jankowski, M., 2019. Pokrywa glebowa. [In:] Sewerniak P., Holc J. (Eds.), Przyroda poligonu toruńskiego stan badań i problemy ochrony. Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 27–42. (in Polish).
27.
Janowska, E., 2001. Origin and properties of of rusty soils in the area of the central polish glaciation. Wydawnictwo Fundacja Rozwój SGGW. (in Polish with English abstract).
28.
Kabała, C. et al., 2019. Polish Soil Classification, 6th edition – principles, classification scheme and correlations. Soil Science Annual 70(1), 71–97.
29.
Kenk, G., Guehne, S., 2001. Management of transformation in central Europe. Forest Ecology and Management 151, 107–119. http://dx.doi.org/10.1016/S037....
31.
Kminikowski, R., 2011. Geograficzne prawidłowości rozmieszczenia gleb w północnej części zlewni Skarlanki w granicach Brodnickiego Parku Kraobrazowego. Msc Thesis, UMK, Toruń. (in Polish).
32.
Konecka-Betley, K., Czępińska-Kamińska, D., Janowska, E., Okołowicz, M., 2002. Gleby strefy ochrony ścisłej i częściowej w Rezerwacie Biosfery - Puszcza Kampinoska. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 53(3/4), 5–21.
33.
Kowalkowski, A., 1983. Influence of the utilization of biomass in pine stands on the circulation of mineral nutrients and the features of soils on poor coniferous forest sites. Prace IBL 598, 68–85.
34.
Liang, J. et al., 2016. Positive biodiversity-productivity relationship predominant in global forests. Science 354, aaf8957. https://doi.org/10.1126/scienc....
35.
Lindner, M., Fitzgerald, J.B., Zimmermann, N.E., Reyer, C., Delzon, S., van der Maaten, E., Schelhaas, M.-J., Lasch, P., Eggers, J., van der Maaten-Theunissen, M., Suckow, F., Psomas, A., Poulter, B., Hanewinkel, M., 2014. Climate change and European forests: What do we know, what are the uncertainties, and what are the implications for forest management? Journal of Environmental Management 146, 69–83. http://dx.doi.org/10.1016/j.je....
36.
Mendyk, Ł., Sewerniak, P., Strzyżewski, T., Rutkowska, P., Sykuła, M., Szałek, J., Kondratowska, M., 2014. Mapa zgodności pokrywy glebowej z roślinnością. [In:] Świtoniak, M., Jankowski, M., Bednarek, R. (Eds.), Antropogeniczne przekształcenia pokrywy glebowej Brodnickiego Parku Krajobrazowego. Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, 111–127. (in Polish).
37.
Olaczek, 1976. Changes in the vegetation cover of Poland since the middle of XIX century. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 177, 369–408. (in Polish with English summary).
38.
Operat, 1998, 2003, 2004, 2005. Operat glebowo-siedliskowy. Nadleśnictwo Brodnica, Oława, Bolesławiec, Głogów. Biuro Usług Ekologicznych i Urządzeniowo-Leśnych „Operat”, Toruń. (in Polish).
39.
Operat, 1997. Operat glebowo-siedliskowy. Nadleśnictwo Jamy. Zakład Usług Ekologicznych i Urządzeniowo-Leśnych. mgr inż. Andrzej Kosakowski, Poznań. (in Polish).
40.
Operat, 1999. Operat glebowo-siedliskowy. Nadleśnictwo Gniewkowo. Biuro Usług Techniczno-Leśnych “Butel”, Toruń. (in Polish).
41.
Plewa, R., Mokrzycki, T., 2017. Occurrence, biology, and economic importance of the sharp-dentated bark beetle Ips acuminatus (Gyllenhal, 1827) (Coleoptera, Curculionidae, Scolytinae) in Poland. Sylwan 161(8), 619–629. https://doi.org/10.26202/sylwa....
42.
Pokojska, U., 1986. The role of humus in formation of the reaction, the buffer properties and the cation-exchange capacity of forest soils. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 37(2/3), 249–263. (in Polish with English abstract).
43.
Pokojska, U., 1992. Adsorption and exchange of cations by forest humus. Wydawnictwo UMK. (in Polish with English abstract).
44.
Pretzsch, H. et. al., 2015. Growth and yield of mixed versus pure stands of Scots pine (Pinus sylvestris L.) and European beech (Fagus sylvatica L.) analysed along a productivity gradient through Europe. European Journal of Forest Research 134, 927–947. http://doi.org/10.1007/s10342-....
45.
Pruskinkiewicz, Z., 1970. Actual problems of the protection of forest soils in Poland. Sylwan 114(12), 1–6. (in Polish with English abstract).
46.
Prusinkiewicz, Z., Kowalkowski, A., Królikowaki, L., 1983. The protection and recultivation of forest soils. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 34(3), 185–201. (in Polish with English abstract).
47.
Rutkowska, P.A., 2019. Przebieg procesu bielicowania w cyklu uprawy monokultur sosnowych w wybranych obszarach piaszczystych Polski Północnej. PhD thesis, UMK, Toruń. (in Polish).
48.
Rutkowski, P., 2002. The research of differentiation forest units connected with sandy soils. Acta Scientiarum Polonorum 1(1), 73–85. (in Polish with English abstract).
49.
Schelhaas, M.-J., Nabuurs, G-J., Hengeveld, G., Reyer, C., Hanewinkel, M., Zimmermann, N.E., Cullmann, D., 2015. Alternative forest management strategies to account for climate change-induced productivity and species suitability changes in Europe. Regional Environmental Change 15, 1581–1594. https://doi.org/10.1007/s10113....
50.
Sewerniak, P., 2011. Pozyskiwanie biomasy a gleba leśna. Las Polski 4, 10-12. (in Polish).
51.
Sewerniak, P., 2013. Site index of Scots pine stands in south-western Poland in relation to forest site types and soil units. Sylwan 157(7), 516–525. (in Polish with English abstract) https://doi.org/10.26202/sylwa....
52.
Sewerniak, P., 2016a. Impact of land relief on site index and growth parameters of Scots pine stands on inland dunes in the Torun Basin. Sylwan 160(8), 647–655. (in Polish with English abstract) https://doi.org/10.26202/sylwa....
53.
Sewerniak, P., 2016b. The effect of former agricultural use on the forest soil features against problems with mapping of post-agricultural forest habitats. [In:] Zielony, R. (Ed.), Siedliska leśne zmienione i zniekształcone. CILP, Warszawa, 43–62. (in Polish with English summary).
54.
Sewerniak, P., 2020. Plant species richness or soil fertility: which affects more the productivity of Scots pine in Central Europe? Annals of Forest Research 63(2), 57–73. https://doi.org/10.15287/afr.2....
55.
Sewerniak, P., Jankowski, M., 2017.Topographically-controlled site conditions drive vegetation pattern on inland dunes in Poland. Acta Oecologica 82, 52–60. https://doi.org/10.1016/j.acta....
56.
Sewerniak, P., Puchałka, R., 2020. Topographically induced variation of microclimatic and soil conditions drives ground vegetation diversity in managed Scots pine stands on inland dunes. Agricultural and Forest Meteorology 291, 108054. https://doi.org/10.1016/j.agrf....
58.
Sierota, Z., Grodzki, W., Szczepkowski, A., 2019. Abiotic and Biotic Disturbances Affecting Forest Health in Poland over the Past 30 Years: Impacts of Climate and Forest Management. Forests 10, 75. https://doi.org/10.3390/f10010....
59.
Spiecker, H., 2003. Silvicultural management in maintaining biodiversity and resistance of forests in Europe - temperate zone. Journal of Environmental Management 67, 55–65. http://dx.doi.org/10.1016/S030....
60.
Vild, O., Šipoš, J., Szabo, P., Macek, M., Chudomelová, M., Kopecky, M., Suchánkowá. S., 2018. Legacy of historical litter raking in temperate forest plant communities. Journal of Vegetation Sciences 29, 596–606. https://doi:10.1111/jvs.12642.
62.
Zerbe, S., 2002. Restoration of natural broad-leaved woodland in Central Europe on sites with coniferous forest plantations. Forest Ecology and Management 167, 27–42. http://dx.doi.org/10.1016/S037....
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
