PRACA ORYGINALNA
Geneza i właściwości gleb organicznych na glebowych powierzchniach wzorcowych (GPW) Puszczy Białej
1
Katedra Gleboznawstwa, SGGW w Warszawie, Polska
2
Department of Soil Science, Lviv National Agrarian University, Ukraine, Lviv, Ukraine
Data nadesłania: 26-11-2024
Data ostatniej rewizji: 11-02-2025
Data akceptacji: 01-03-2025
Data publikacji online: 01-03-2025
Data publikacji: 01-03-2025
Soil Sci. Ann., 2024, 75(4)202476
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Celem przeprowadzonych badań było określenie genezy i właściwości gleb organicznych w dwóch Glebowych powierzchniach wzorcowych (GPW) Puszczy Białej. GPW położone są w nadleśnictwie Ostrów Mazowiecka o powierzchni 470,5 ha (52°73'68" N, 21°87'35" E) i w nadleśnictwie Wyszków o powierzchni 325,7 ha (52°62'17" N, 21°42'26" E). Puszcza Biała jest dużym, zwartym kompleksem leśnym leżącym w dolnym dorzeczu Bugu i Narwi, w Krainie przyrodniczo-leśnej Mazowiecko-Podlaskiej (IV) o powierzchni około 51 tys. ha. Jest jednym z uboższych w kraju obszarów leśnych pod względem siedliskowym i bogactwa gatunkowego oraz w małym stopniu jest przekształcona przez człowieka. Położona jest na obszarze zlodowacenia środkowopolskiego, pokrytego przede wszystkim równinnie ukształtowanymi piaskami fluwioglacjalnymi (sandrowymi). Lasy Państwowe i Polskie Towarzystwo Gleboznawcze w latach siedemdziesiątych XX wieku utworzyły 139 GPW o przeciętnej powierzchni 405.5 ha (minimum 300 ha) oraz łącznej powierzchni 56529 ha. Celem GPW było zachowanie typowych gleb (wzorcowych) dla danego regionu (dzielnicy), które miały stanowić trwałą bazę porównawczą do prowadzenia badań naukowych i praktycznego szkolenia leśników. Na małych powierzchniach obu GPW występują płytkie silnie zmurszałe gleby murszowe i torfowo-murszowe wytworzone z torfów niskich porośniętych olsami (Ol) (Carici elongatae-Alnetum, Circaeo-Alnetum), podścielone piaskiem luźnym. Pokrywają doliny, które zajmują 3.5% powierzchni GPW Ostrów Mazowiecka i 1.6% GPW Wyszków. Według Klasyfikacji gleb leśnych Polski zostały zaklasyfikowane do płytkich gleb murszowych (według WRB Histic Gleysol) oraz torfowo-murszowych (według WRB Murshic Sapric Histosol). W poziomach murszenia badanych glebach, oprócz zmian cech morfologicznych i właściwości fizycznych stwierdzono znaczne zmniejszenie wymiennej pojemności sorpcyjnej, zawartości węgla, azotu oraz wartości C:N. Można je zaliczyć do gleb o naturalnej zawartości pierwiastków śladowych i nieznacznie wzbogaconych poziomach powierzchniowych. Zachowanie obecnego niskiego poziomu uwilgotnienia tych gleb będzie prawdopodobnie prowadzić do postępującego ich murszenia (mineralizacji), a w dalszej ewolucji ich przekształcenie w gleby mineralno-murszowe, a następnie mineralne. Według siedliskowego indeksu glebowego (SIGo) 3 profile tych gleb zostały określone jako eutroficzne (SIGo >25) oraz 1 profil jako mezotroficzny (SIGo 20-25). Zarówno żyzność, jak i właściwości tych gleb wskazują na odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju roślinności olsu.
REFERENCJE (42)
1.
Berglund, Ö., Berglund, K., 2010. Distribution and cultivation intensity of agricultural peat and gyttja soils in Sweden and estimation of greenhouse gas emissions from cultivated peat soils. Geoderma 154, 173–180. https://doi.org/10.1016/j.geod....
2.
Biały, K., Komendarczyk, A., Kowalkowski, A., Królikowski, L., Prusinkiewicz, Z., Uggla H., 1988. Instrukcja dokumentacji siedliskowo−glebowej dla glebowych powierzchni wzorcowych. Część I. Tereny nizinne. Warszawa, 15 pp. (in Polish).
3.
Bogacz, A., Ochej, A., Niemirowska I., 2008. Właściwości gleb organicznych wybranych obszarów Gór Bialskich. [Properties of organic soils in selected areas of the Bialskie Mountains]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 59(3/4), 31–40. (in Polish with English summary).
4.
Bogacz, A., Sebzda, T., 2009. Charakterystyka gleb obszarów bagiennych i zabagnianych w sąsiedztwie Huty Miedzi Legnica. [Characteristics of soils in marshy and boggy areas in the vicinity of the Legnica Copper Smelter]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 60(4), 5–12. (in Polish with English summary).
5.
Bogacz, A., Roszkowicz, M., 2010. Wpływ użytkowania leśnego na zmiany właściwości gleb organicznych w brzegowej części Krągłego Mokradła (Park Narodowy Gór Stołowych). [The influence of forest use on changes in the properties of organic soils in the coastal part of Krągłe Mokrado (Table Mountains National Park)]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 61(2), 15–20. (in Polish with English summary).
6.
Brożek, S., Lasota, J., Zwydak, M., Wanic, T., Gruba, P., Błońska, E., 2011a. Zastosowanie siedliskowego indeksu glebowego (SIG) w diagnozie typów siedlisk leśnych. [Application of the soil trophic index (SIG) in the diagnosis of forest site types]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 62(4), 133−149. (in Polish with English summary).
7.
Brożek, S., Zwydak, M., Lasota, J., Różański, W., 2011b. Założenia metodyczne badań związków między glebą a zespołami roślinnymi w lasach. [Methodological assumptions of research on the relationships between soil and plant communities in forests]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 62(4), 16−38. (in Polish with English summary).
8.
Brożek, S., Zwydak, M., 2003. Atlas gleb leśnych Polski. [Atlas of forest soils in Poland]. CILP, Warszawa.
9.
Bykowski, J., Szafrański, Cz., Fiedler, M., 2001. Stan techniczny i uwarunkowania ekonomiczne eksploatacji systemów melioracyjnych. [Technical and economic conditions of drainage systems operation]. Zeszyty Naukowe Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Koszalińskiej 20, Inżynieria Środowiska, 715–723.
10.
Czarnowska, K., Gworek, B., Kozanecka, T., 1983. Zawartość metali ciężkich w glebach i mchu Kampinoskiego Parku Narodowego. [Heavy metal content in soils and moss of Kampinos National Park]. (W:) Wpływ działalności człowieka na środowisko glebowe w Kampinoskim Parku Narodowym. Wyd. SGGW-AR, Warszawa, 123–137.
11.
Frolking, S., Talbot, J., Jones, M.C., Treat, C.C., Kauffman, J.B., Tuittila, E.S., Roulet, N., 2011. Peatlands in the Earth’s 21st century climate system. Environmental Reviews 19, 371–396. https://doi.org/10.1139/a11-01....
12.
Glina, B., Gajewski, P., Kaczmarek, Z., Owczarzak, W., Rybczyński, P., 2016a. Current state of peatland soils as an effect of long-term drainage – preliminary results of peatland ecosystems investigation in the Grojecka Valley (central Poland). Soil Science Annual 67(1), 3–9. https://doi.org/10.1515/ssa-20....
13.
Glina, B., Bogacz, A., Gulyás, M., Zawieja, B., Gajewski, P., Kaczmarek, Z., 2016b. The effect of long-term forestry drainage on the current state of peatland soils: A case study from the Central Sudetes, SW Poland. Mires and Peat 18, 1–11. https://doi.org/10.19189/MaP.2...
14.
Instrukcja urządzania lasu, 2012. Część II. Wyróżnianie i kartowanie w Lasach Państwowych typów siedliskowych lasu oraz zbiorowisk roślinnych. CILP, Warszawa, 159 pp. (in Polish).
15.
IUSS Working Group WRB, 2022. World Reference Base for Soil Resources. International Soil Classification System for Naming Soils and Creating Legends for Soil Maps, 4th ed.; International Union of Soil Sciences (IUSS): Vienna, Austria.
16.
Jabłoński, K., Stempski, W., 2017. Rola lasów i leśnictwa w pochłanianiu gazów cieplarnianych. [The role of forests and forestry in absorbing greenhouse gases]. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury 64(4/17), 163−170. https://doi.org/10.7862/rb.201... (in Polish with English summary).
17.
Kasimir, A., He, H.X., Coria, J., Norden, A., 2018. Land use of drained peatlands: Greenhouse gas fluxes, plant production, and economics. Global Change Biology 24, 3302–3316. https://doi.org/10.1111/gcb.13....
18.
Kiryluk, A., 2008. Stan urządzeń melioracyjnych i produktywność użytków zielonych w województwie podlaskim. [The condition of drainage facilities and the productivity of grasslands in the Podlaskie Voivodeship]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 8, 2b(24), 61–70. (in Polish with English summary).
19.
Klasyfikacja gleb leśnych Polski 2000. [Classification of forest soils in Poland 2000]. CILP, Warszawa, 123 pp. (in Polish).
20.
Korytowski, M., Liberacki, D., Stasik, R., 2017. Tendencje zmian stanów wód gruntowych wybranych siedlisk leśnych na obszarze Leśnego Zakładu Doświadczalnego Siemianice w wieloleciu 2000–2009. [Trends in groundwater levels in selected forest habitats in the area of the Siemianice Forest Experimental Station in the years 2000–2009]. Ecological Engineering 14(5), 110–117. https://doi.org/10.12912/23920... (in Polish with English summary).
21.
Kwasowski, W., Chojnicki, J., Okołowicz, M., Kozanecka, T., 2000. Metale ciężkie w glebach powierzchni wzorcowych (GPW) w Puszczy Białej. [Heavy metals in the soils model areas (GPW) in the White Forest]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 51(3/4), 85−95. (in Polish with English summary).
22.
Liberacki, D., Szafrański Cz., 2013. Tendencje zmian położenia zwierciadła wody gruntowej w wybranych zlewniach na obszarze Puszczy Zielonka. [Trends in groundwater level changes in selected catchments in the Zielonka Forest area]. Annual Set The Environment Protection 15, 2425–2436. (in Polish with English summary).
23.
Liwski, S., Okruszko, H., Kalińska, D., 1981. Zróżnicowanie zawartości składników chemicznych w organicznych utworach glebowych Bagien Biebrzańskich. [Variation in the content of chemical components in organic soil formations of the Biebrza Marshes]. Zeszyty Naukowe AR Wrocław 154, 97–109.
24.
Łabęda, D., Kondras, M., 2020. Influence of forest management on soil organic carbon stocks. Soil Science Annual 71(2), 165−173. https://doi.org/10.37501/soils....
25.
Łachacz, A., 2001. Geneza i właściwości płytkich gleb organogenicznych na sandrze mazursko-kurpiowskim. [Origin and properties of shallow organogenic soils of the Mazury and Kurpie Plain]. Dissertations and Monographs of University of Warmia and Mazury in Olsztyn, No 49, 119 pp. (in Polish with English summary).
26.
Łachacz, A., Kalisz, B., Sowiński, P., Smreczak, B., Niedźwiecki, J., 2023. Transformation of organic soils due to artificial drainage and agricultural use in Poland. Agriculture 13, 634. https://doi.org/10.3390/agricu....
27.
Maciak, F., Gotkiewicz, J., 1983. Charakterystyka frakcji azotowych oraz mineralizacja azotu w glebach torfowych rejonu Kanału Augustowskiego. [Characteristics of nitrogen fractions and nitrogen mineralization in peat soils of the Augustów Canal area]. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 255, 199–222. (in Polish with English summary).
28.
Maciak, F., 1995. Ocena aktywności biologicznej murszów i torfów na podstawie mineralizacji węgla i azotu. [Assessment of biological activity of peat and muck based on carbon and nitrogen mineralization]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 46(3/4), 19–27. (in Polish with English summary).
29.
Maljanen, M., Sigurdsson, B. D., Guðmundsson, J., Óskarsson, H., Huttunen, J. T., Martikaine, P. J., 2010. Greenhouse gas balances of managed peatlands in the Nordic countries – present knowledge and gaps. Biogeosciences 7, 9, 2711–2738. https://doi.org/10.5194/bgd-6-....
30.
Okołowicz, M., Sowa, A., 1997. Gleby torfowo-murszowe rezerwatu Krzywa Góra w Kampinoskim Parku Narodowym. [Peat-muck soils of the Krzywa Góra reserve in the Kampinos National Park]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 48(3/4), 105–121. (in Polish with English summary).
31.
Okruszko, H., 1988. Zasady podziału gleb hydrogenicznych na rodzaje oraz łączenia rodzajów w kompleksy. [Principles of dividing hydrogenic soils into types and combining types into complexes]. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 39(1), 127–152. (in Polish with English summary).
32.
Okruszko, H., Piaścik, H., 1993. Charakterystyka gleb hydrogenicznych. [Characteristics of hydrogenic soils]. Wyd. ATR Olsztyn, s. 1–129.
33.
Oleszczuk, R., Łachacz, A., Kalisz, B., 2022. Measurements versus estimates of soil subsidence and mineralization rates at peatland over 50 years (1966–2016). Sustainability 14, 16459. https://doi.org/10.3390/su1424....
34.
Prusinkiewicz, Z., Czapiewski, S., Wieczorek, J., 1977. Zasady zagospodarowania i urządzania glebowych powierzchni wzorcowych w lasach państwowych. [Principles of development and arrangement of soil reference areas in state forests]. Naczelny Zarząd Lasów Państwowych i Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Warszawa, 10 pp. (in Polish).
35.
SGP 2019. Systematyka gleb Polski, wyd. 6, 2019. [Polish Soil Classification, 6th ed., 2019]. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze. Komisja Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb, Wrocław–Warszawa, 292 pp. (in Polish with English abstract).
36.
Siedliskowe podstawy hodowli lasu. 2004. Załącznik do Zasad hodowli lasu. Lasy Państwowe, Warszawa, 263 pp. (in Polish).
37.
Tuohy, P., O’ Sullivan, L., Bracken, C.J., Fenton, O., 2023. Drainage status of grassland peat soils in Ireland: Extent, efficacy and implications for GHG emissions and rewetting efforts. Journal of Environmental Management 344, 118391. https://doi.org/10.1016/j.jenv....
38.
Zarządzenie Naczelnego Zarządu Lasów Państwowych z dnia 31.V.1975. [Z-2-710-48/75], Warszawa 1979, 10 pp. (in Polish).
39.
Zarządzenie nr 11A Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 11.05.1999 r. w sprawie doskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych. 1999. ZG−7120−2/99, 11 pp. (in Polish).
40.
Zaręba, R. 1986. Puszcze, bory i lasy Polski. [Wilderness, coniferous and broadleaved]. Wyd. III. PWRiL, Warszawa, 187 pp. (in Polish).
41.
Zielony, R., Chojnicki, J., 1996. Glebowe powierzchnie wzorcowe – historia, stan obecny, perspektywy. [Soil model area – history, current status, perspectives]. Sylwan 140(12), 83−87. (in Polish with English summary).
42.
Zielony, R., Kliczkowska A., 2012. Regionalizacja przyrodniczo−leśna Polski 2010. [Nature and forest regionalization of Poland 2010]. CILP, Warszawa, 356 pp. (in Polish).
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
