PRACA ORYGINALNA
Możliwości przypisania zawartości frakcji granulometrycznych według PTG 2008/USDA do wybranych grup granulometrycznych PTG 1956 wyróżnionych na mapie glebowo-rolniczej
1
Department of Agronomy, Warsaw University of Life Sciences, Polska
2
Department of Biometry, Warsaw University of Life Sciences, Polska
Data nadesłania: 20-03-2024
Data ostatniej rewizji: 05-07-2024
Data akceptacji: 13-09-2024
Data publikacji online: 13-09-2024
Data publikacji: 13-09-2024
Autor do korespondencji
Michał Konrad Stępień
Department of Agronomy, Warsaw University of Life Sciences, Nowoursynowska 159 b. 37, 02-776, Warsaw, Polska
Department of Agronomy, Warsaw University of Life Sciences, Nowoursynowska 159 b. 37, 02-776, Warsaw, Polska
Soil Sci. Ann., 2024, 75(3)193375
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Stosowany na mapach glebowo-rolniczych podział gleb na grupy granulometryczne według PTG 1956 jest niezgodny z najbardziej rozpowszechnioną na świecie klasyfikacją USDA i opartym na niej nowym podziale gleb według PTG 2008. Dlatego celem niniejszej pracy było zaproponowanie przypisania zawartości frakcji granulometrycznych według PTG 2008/USDA do wybranych gatunków gleb – grup granulometrycznych – według podziału PTG 1956, przedstawionych na mapach glebowo-rolniczych Polski. Mapy glebowo-rolnicze, zaktualizowane w ten sposób, mogą zostać wykorzystane do modelowania wpływu zmian klimatu na środowisko i rolnictwo, oraz zjawisk erozyjnych i hydrologicznych w obrębie Polski. Do realizacji celu badań wykorzystano zestaw danych liczący 1085 próbek glebowych pochodzących z 15 miejscowości, z 7 województw, reprezentujących różne obszary Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyny Małopolskiej. Próbki te zostały zaklasyfikowane do 18 grup granulometrycznych według PTG 1956, a także do 11 klas uziarnienia według PTG 2008/USDA – wszystkich z wyjątkiem pyłu. Dla posiadanego zestawu próbek glebowych reprezentującego różne gatunki gleb obliczono średnie i mediany zawartości frakcji piasku, pyłu oraz iłu, zarówno według klasyfikacji PTG 1956, jak i PTG 2008/USDA. Opracowano również uniwersalne równania liniowe regresji prostej i wielorakiej do szacowania zawartości frakcji granulometrycznych według klasyfikacji PTG 2008/USDA, na podstawie znanych zawartości frakcji granulometrycznych gatunków gleb według PTG 1956. Określono główną klasę uziarnienia według PTG 2008/USDA, którą można przypisać do każdego z gatunków gleb według PTG 1956, co umożliwiło odniesienie wyników badań własnych do wyników badań innych autorów, które również dotyczyły porównania uziarnienia gleb opisanego według obu wspomnianych klasyfikacji. Na podstawie wyników badań własnych oraz innych autorów przedstawiono wstępną propozycję przypisywania zawartości frakcji piasku, pyłu i iłu według klasyfikacji PTG 2008/USDA, do grup granulometrycznych PTG 1956. Wskazana jest weryfikacja oraz udoskonalenie przedstawionej propozycji z wykorzystaniem na przykład krzywej uziarnienia. Uniwersalność wykorzystania opracowanej metodyki mogłoby poprawić poszerzenie bazy danych próbek glebowych, szczególnie o mniej licznie reprezentowane grupy granulometryczne PTG 1956, takie jak: piasek luźny pylasty (plp), piasek słabo gliniasty pylasty (psp), piasek gliniasty lekki pylasty (pglp), ił (i), utwór pyłowy zwykły (płz) i utwór pyłowy ilasty (płi). Potrzebne jest również osobne opracowanie dotyczące specyficznych gatunków gleb takich jak: deluwia, mady, lessy, rędziny, gleby górskie i żwiry, które przedstawione są na mapach glebowo-rolniczych obejmujących ponad 10% użytków rolnych w Polsce. Należy także rozważyć uzależnienie przypisywania zawartości frakcji piasku, pyłu i iłu według klasyfikacji PTG 2008/USDA, od pochodzenia geologicznego poszczególnych materiałów macierzystych gleb, szczególnie w przypadku utworów pyłowych oraz iłów według PTG 1956.
REFERENCJE (53)
1.
Achasova, A., 2016. A story of one soil map. Modern soil mapping in Ukraine. http://www.50northspatial.org/... dostęp: 27.06.2024.
2.
Adamchuk, V.I., Hummel, J.W., Morgan, M.T., Upadhyaya, S.K., 2004. On-the-go soil sensors for precision agriculture. Computers and electronics in agriculture 44(1), 71–91. https://doi.org/10.1016/j.comp....
3.
Bartoszewski, Z., Czarnowski, F., Dombek, E., Siuta, J., Strzemski M. (red.), Truszkowska, R., Witek, T., 1965. Instrukcja w sprawie wykonywania map glebowo-rolniczych w skali 1:5000 i 1:25000 oraz map glebowo-przyrodniczych w skali 1:25000 (tymczasowa). 154 ss.
4.
Bednarek, R., Dziadowiec, H., Pokojska, H., Prusinkiewicz, Z., 2011. Badania ekologiczno-gleboznawcze. PWN, Warszawa.
5.
BN 1978. BN-78/9180-11. Gleby i utwory mineralne. Podział na frakcje i grupy granulometryczne. Norma branżowa.
6.
Buenemann, M., Coetzee, M.E., Kutuahupira, J., Maynard, J.J., Herrick, J.E., 2023. Errors in soil maps: The need for better on-site estimates and soil map predictions. Plos One 18(1). https://doi.org/10.1371/journa....
9.
Czarnowski, F., Truszkowska, R., 1963. Komentarz do tabeli klas gruntów w zakresie bonitacji gruntów ornych terenów równinowych, wyżynnych i nizinnych wraz z regionalnymi instrukcjami gleb ornych terenów górzystych i komentarzami dotyczącymi bonitacji gleb użytków zielonych i gleb pod lasami dla użytku klasyfikatorów i pracowników kartografii gleb. REPRINT wykonany w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach w 2004 w uzgodnieniu z MRiRW. 468 ss.
10.
Dobers, E. S., Ahl, C., Stuczyński, T. 2010. Comparison of Polish and German maps of agricultural soil quality using GIS. Journal of Plant Nutrition and Soil Science 173, 185-197, https://doi.org/10.1002/jpln.2....
11.
Dobos, E., Bialkó, T., Micheli, E., Kobza, J., (2010). Legacy soil data harmonization and database development. Digital Soil Mapping: Bridging Research, Environmental Application, and Operation, 309-323, https://doi.org/10.1007/978-90....
12.
Drzymała, S., Mocek, A., 2004. Uziarnienie różnych gleb Polski w świetle klasyfikacji PTG, PN-R-04033 i USDA. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 55(1), 107-115.
13.
Genetyczna klasyfikacja gleb Polski, 1959. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 7(2), 1-103.
14.
Hartemink, A.E., Sonneveld, M.P., 2013. Soil maps of the Netherlands. Geoderma 204, 1-9, https://doi.org/10.1016/j.geod....
16.
Jadczyszyn, J., Niedźwiecki, J., Debaene, G., 2016. Analysis of agronomic categories in different soil classification systems. Polish Journal of Soil Science 49(1), 61-72. http://dx.doi.org/10.17951/pjs....
17.
Jary, Z., Kida, J., Śnihur, M., 2002. Lessy i osady lessoopochodne w południowo-zachodniej Polsce. Czasopismo Geograficzne 73(1-2), 63-100.
18.
Kabała C., Marzec M., 2007. Niektóre konsekwencje zmiany klasyfikacji uziarnienia gleb. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 58(1/2), 33-44.
19.
Kabała, C., Marzec, M., 2010. Profilowe i przestrzenne zróżnicowanie uziarnienia gleb płowych wytworzonych z lessów w południowo-zachodniej Polsce. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 61(3), 52-64.
20.
Kabała, C., Komisarek, R., Świtoniak, M., Kozłowski, M., 2022. Zgodność legendy jednostek mapy gleb Polski (1:300000), mapy glebowo-rolniczej (i mapy glebowo-siedliskowej z typami Systematyki gleb Polski (2019) w oparciu o analizę profili glebowych. Soil Science Annual 73(4), https://doi.org/10.37501/soils....
21.
Kobierski, M., 2010., Uziarnienie gleb różnych typów wytworzonych z gliny lodowcowej w aspekcie klasyfikacji PTG 2008. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 61(3), 65-74.
22.
Lehmann, J., Bossio, D.A., Kogel-Knabner, I., Rillig, M.C., 2020. The concept and future prospects of soil health. Nature Reviews Earth Environment 1, 544–553. https://doi.org/10.1038/s43017....
23.
Łopatka, A., 2017. Europejski monitoring użytkowania gruntów i baza danych projektu LUCAS. Studia i Raporty IUNG-PIB 51(5), 73-89.
24.
Maynard, J.J., Yeboah, E., Owusu, S., Buenemann, M., Neff, J.C., Herrick, J.E., 2023. Accuracy of regional-to-global soil maps for on-farm decision-making: are soil maps “good enough”? Soil 9(1), 277-300, https://doi.org/10.5194/egusph....
25.
Moeys, J., 2024. The soil texture wizard: R functions for plotting, classifying, transforming and exploring soil texture data. CRAN. R-Project, 1-104. https://cran.r-project.org/.
27.
Němeček, J., Kozák, J., 2005. Status of soil surveys, inventory and soil monitoring in the Czech Republic. Soil Resources of Europe, second edition. European Soil Bureau Research Report, (9), 103-109.
28.
Orzechowski M., Smólczyński S., 2010. Uziarnienie gleb aluwialnych w krajobrazie deltowym i dolin rzecznych w świetle klasyfikacji PTG i USDA. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 61(4), 178-185.
29.
Orzechowski, M., Smólczyński, S., Kalisz, B., 2020. Physical, water and redox properties of vertisols of the Sępopol Plain in north-eastern Poland. Soil Science Annual 71(3), 185-193, https://doi.org/10.37501/soils....
30.
Owczarzak, W., Dębicki, R., Mocek, A., 2014. Właściwości fizyczne gleb. W: Mocek, A. 2014. Gleboznawstwo. PWN Warszawa, 131-188.
31.
Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, 2009. Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych - PTG 2008. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 60(2), 5-16, https://doi.org/10.37501/soils....
32.
Przyrodniczo-genetyczna klasyfikacja gleb Polski, 1956. Roczniki Nauk Rolniczych, 74, seria D, 1-96.
33.
Richer-De-Forges, A.C., Arrouays, D., Poggio, L., Songchao, C.H.E.N., Lacoste, M., Minasny, B., Minasny, B., Libohova, Z., Roudier, P., Mulder, V.L., Nedelec, H., Martelet, G., Lemercier, B., Lagacherie, P., Bourennane, H., 2023. Hand-feel soil texture observations to evaluate the accuracy of digital soil maps for local prediction of soil particle size distribution: A case study in Central France. Pedosphere 33(5), 731-743, https://doi.org/10.1016/j.peds....
34.
Richling, A. 2021. Charakterystyka prowincji i podprowincji. W: Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M. (red.). Regionalna geografia fizyczna Polski. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań, 39-65.
35.
Różański, S., 2010. Skład granulometryczny różnych typów gleb w aspekcie ich genezy oraz zmian w klasyfikacji uziarnienia. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 61/3, 100–110.
36.
Rudnicki, A., 2016. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy otwiera geologiczny sezam. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, 2016: https://www.pgi.gov.pl/aktualn... dostęp: 17.06.2017.
37.
Schoenenberger, P.J., Wysocki, D.A., Benham, E.C. and Soil Survey Staff., 2012. Field book for describing and sampling soils. Version 3.0. National Resources Conservation Service, National Soil Survey Center. Lincoln, NE.
38.
Smreczak, B., Ukalska-Jaruga, M., Łysiak, M., Strzelecka, J., Niedźwiecki, J., Sobich, D. 2017. Funkcje, jakość i usługi ekosystemowe gleb. Studia i Raporty IUNG-PIB 54(8), 9-24.
40.
Stępień, M., Bodecka, E., Gozdowski, D., Wijata, J., Groszyk, J., Studnicki, M., Sobczyński, G., Rozbicki, J., Samborski, S. 2018. Zgodność pomiędzy grupami granulometrycznymi określonymi wg normy BN-78/9180-11 a grupami granulometrycznymi według PTG 2008 i klasami uziarnienia USDA. Soil Science Annual 69(4), 223-233, https://doi.org/10.2478/ssa-20....
41.
Strzemski, M., Siuta, J., Witek, T., 1973. Przydatność rolnicza gleb Polski. PWRiL, Warszawa. 288ss.
42.
Systematyka gleb Polski, 1974. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual, 25(1), 1-148.
43.
Systematyka gleb Polski, 1989. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual, 40(3/4), 1-150.
44.
Systematyka gleb Polski, 2011. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual, 62(3), 1-193.
45.
Systematyka gleb Polski, 2019. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Komisja Genezy Klasyfikacji i Kartografii Gleb. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław–Warszawa, 292 s.
46.
Świtoniak, M., Charzyński, P. (red.), 2014. Soil sequences atlas. Wydawnictwo naukowe UMK, 214 ss.
47.
Świtoniak, M., Charzyński, P. (red.), 2018a. Soil sequences atlas II. Wydawnictwo naukowe UMK, 250 ss.
48.
Świtoniak, M., Charzyński, P. (red.), 2018b. Soil sequences atlas III. Wydawnictwo naukowe UMK, 221 ss.
49.
Świtoniak, M., Charzyński, P. (red.), 2018c. Soil sequences atlas IV. Wydawnictwo naukowe UMK, 264 ss.
50.
Świtoniak, M., Charzyński, P. (red.), 2022. Soil sequences atlas V. Wydawnictwo naukowe UMK, 252 ss.
51.
Vitharana, U.W.A, Saey, T., Cockx, L., Simpson, D., Vermeersch, H., Van Meirvenne, M., 2008. Upgrading a 1/20,000 soil map with an apparent electrical conductivity survey. Geoderma, 148(1), 107-112, https://doi.org/10.1016/j.geod....
52.
Witek, T., 1965. Treść i metody sporządzania wielkoskalowych map glebowo-rolniczych. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual, 15 (dod.), 99-117.
53.
Witek, T., 1973. Mapy glebowo-rolnicze oraz kierunki ich wykorzystania. Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. Puławy. PWRiL, Warszawa, 75 ss.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2300-4975 |
| ISSN: | 2300-4967 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
