PL EN
PRACA PRZEGLĄDOWA
Mady w podziałach rolniczych i ich wartość użytkowa w Polsce
 
Więcej
Ukryj
1
Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy, Polska
 
2
Zarząd Główny, Polskie Stowarzyszenie Klasyfikatorów Gruntów, Polska
 
 
Data nadesłania: 08-11-2023
 
 
Data ostatniej rewizji: 19-02-2024
 
 
Data akceptacji: 29-05-2024
 
 
Data publikacji online: 29-05-2024
 
 
Data publikacji: 30-08-2024
 
 
Autor do korespondencji
Bożena Smreczak   

Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy, Czartoryskich 8, 24-100, Puławy, Polska
 
 
Soil Sci. Ann., 2024, 75(2)189472
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Celem pracy jest przedstawienie podziałów mad użytkowanych rolniczo, analiza udziału tych gleb w rolniczej przestrzeni produkcyjnej i funkcji jakie pełnią na użytkach rolnych. Publikacja zawiera także charakterystykę niektórych właściwości fizyczno‒chemicznych tych gleb w podziale na kategorie agronomiczne oraz kategorie użytków gruntowych. W artykule wykazano, że w rolnictwie, w odniesieniu do mad dominują określenia wypracowane przez gleboznawców polskich przed II wojną światową oraz w wczesnym okresie powojennym obejmującym opracowanie tabeli klas gruntów oraz instrukcji w sprawie wykonania map glebowo-rolniczych w skali 1:5000 i 1:25000. Analiza zasięgów występowania mad na obszarach rolniczych przeprowadzona w oparciu o dane z cyfrowej mapy glebowo-rolniczej w skali 1:25 000 wykazała, że stanowią one 7,9% użytków rolnych ogółem. Wśród mad dominują mady właściwe, a ich udział w ogólnej powierzchni tych gleb stanowi 96,1%. Największy areał mad użytkowanych rolniczo występuje w dorzeczu Wisły (63,5%)oraz (35,8%). Ponad 25% mad na terenach nizinnych i wyżynnych została zaliczona do gruntów ornych 1 i 2 kompleksu rolniczej przydatności gleb, a 10,8% do kompleksu 10 w terenach górskich. Ponad 13% mad tworzy siedliska bardzo dobre i dobre (1z) dla łąk trwałych i pastwisk trwałych. Wartości odczynu w warstwie 0‒20 cm mad zlokalizowanych na gruntach ornych (GO) i trwałych użytkach zielonych (TUZ) mieszczą się w szerokim przedziale od 3,8 do 8,0. Odnotowano, że w GO zawartość form przyswajalnych dla roślin jest bardzo wysoka dla fosforu (P) oraz średnia dla potasu (K) i magnezu (Mg), a dla TUZ mieści się dla P, Mg i K odpowiednio w klasach zawartości: bardzo wysoka, wysoka i niska. Mady użytkowane rolniczo nie tylko pełnią w środowisku funkcję produkcyjną, ale też retencyjną i siedliskową, dlatego część z nich została włączona do sieci Natura 2000.
 
REFERENCJE (55)
1.
Bartmiński, P., Bieniek, A., Gregoliński, D., Smreczak, B., Szyniec, K., Woch, F., 2020. Szczegółowe zasady przeprowadzania gleboznawczej klasyfikacji gruntów. Wydawnictwo POLIHYMNIA Sp. z o.o., Lublin, 174 pp.
 
2.
Białousz, S., 2021. Klasyfikacja i kartografia gleb w Politechnice Warszawskiej. Bazy danych o glebach i przykłady zastosowań. Szkic z okazji 100-lecia Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskie. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 457 pp.
 
3.
Chojnicki, J., 2001. Formy żelaza w madach środkowej doliny Wisły. Roczniki Gleboznawcze ‒ Soil Science Annual, Supl. 52, 95‒107.
 
4.
Chojnicki, J., 2002. Soil-forming processes in alluvial soils of central Vistula valley and Żuławy. SGGW Development Foundation, Warsaw, Poland. (in Polish with English summary).
 
5.
Chojnicki, J., 2004. Formy żelaza w madach Żuław. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 55(1), 77–87. (in Polish with English abstract).
 
6.
Chojnicki, J., 2022. Chemiczne wietrzenie mad środkowej Wisły i Żuław. Soil Science Annual, 2022, 73(3)157349, https://doi.org/10.37501/soils....
 
7.
Ciszewski, D., Czajka, A., (2015). Human-induced sedimentation patterns of a channelized lowland river. Earth Surface Processes and Landforms, 40(6), 783–795.
 
8.
Falkowska, E., Falkowski, T., 2010. Właściwości sorpcyjne utworów wezbraniowych na tarasie zalewowym doliny środkowej Wisły w okolicach Magnuszewa w świetle morfogenezy form fluwialnych. Przegląd Naukowy–Inżynieria i Kształtowanie Środowiska 2(48), 35–48.
 
9.
Furtak, K., Grządziel, J., Gałązka, A., Niedźwiecki, J., 2019. Analysis of soil properties, bacterial community composition, and metabolic diversity in fluvisols of a floodplain area. Sustainability 11(14), 3929. https://doi.org/10.2290/su1111....
 
10.
Grzyb, S., 1993. Łąki łęgowe w polskim rolnictwie i środowisku przyrodniczym. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 412, 41‒50.
 
11.
Instrukcja w sprawie przeprowadzenia gleboznawczej klasyfikacji gruntów, 1956. Załącznik do zarządzenia Ministra Rolnictwa Nr 127 z dnia 14.VI.1956 r., 42 pp.
 
12.
Instrukcja w sprawie wykonania map glebowo-rolniczych w skali 1:5 000 i 1:25 000 oraz map glebowo-przyrodniczych w skali 1:25 000 /Tymczasowa/ 1965. Część 1, Ministerstwo Rolnictwa, Departament Urządzeń Rolnych oraz Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Warszawa 153 pp.
 
13.
IUSS Working Group WRB, 2015. World Reference Base for Soil Resources 2014, update 2015. International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. In World Soil Resources Reports; FAO: Rome, Italy, 2015; p. 182.
 
14.
Jadczyszyn, J., Smreczak, B., 2017. Mapa glebowo‒rolnicza w skali 1:25 000 i jej wykorzystanie na potrzeby współczesnego rolnictwa. Studia i Raporty IUNG-PIB 51(5), 9 ‒ 28.
 
15.
Kabała, C., Gałka, B., Jezierski, P., Bogacz, A., 2011. Transformacja mad w warunkach regulacji rzeki i długotrwałego użytkowania rolniczego w dolinie Dobrej na Nizinie Śląskiej. Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual 62, 141‒153.
 
16.
Kaczmarek, Z., Gajewski, P., 2022. Selected physical and water properties of alluvial soils in the context of their susceptibility to drainage degradation. Soil Science Annual 73(3), 156063. https://doi.org/10.37501/soils....
 
17.
Kawałko, D., Kaszubkiewicz, J., Jezierski, P. 2022. Morphology and selected properties of alluvial soils in the Odra River valley, SW Poland. Soil Science Annual, 73(3), 156062. https://doi.org/10.37501/soils....
 
18.
Klimkowicz‒Pawlas, A., Maliszewska–Kordybach, B., Smreczak, B., 2012. Application of preliminary stage of risk assessment procedure for agricultural soils: Area affected by flood as a case study. Journal of Food Agriculture and Environment 10(1), 675‒680.
 
19.
Komentarz do tabeli klas gruntów w zakresie bonitacji gleb gruntów ornych terenów równinnych, wyżynnych i nizinnych wraz z regionalnymi instrukcjami dotyczącymi gleb ornych terenów górzystych i komentarzami dotyczącymi użytków zielonych i gleb pod lasami dla użytku klasyfikatorów gleb i pracowników kartografii gleb IUNG”, 1963. Ministerstwo Rolnictwa, 468 pp.
 
20.
Kuś, J., 2010. Produkcyjne i siedliskowe konsekwencje zmian w produkcji rolniczej w Polsce. Studia i Raporty IUNG-PIB 22, 65−85.
 
21.
Ligęza, S., 2016. Zmienność współczesnych mad puławskiego odcinka Wisły. Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie: Wyd. 358.
 
22.
Łabaz, B., Kabala, C., 2016. Human-induced development of mollic and umbric horizons in drained and farmed swampy alluvial soils. Catena 139, 117–126.
 
23.
Maliszewska-Kordybach, B., Klimkowicz-Pawlas, A., Smreczak, B., 2011. Effect of flooding on contamination of agricultural soils with metals and PAHs: The Middle Vistula Gap case study. Water Air and Soil Pollution 223, 687‒697.
 
24.
Mapa gleb Polski 1958. Pod redakcją A. Musierowicza. Wydawnictwo: Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. Skala: 1:300 000.
 
25.
Mapa gleb Województwa Lubelskiego w skali 1:300 000 1935. Pod redakcją T. Mieczyńskiego.
 
26.
Matusik, M., 1973. Próba typologii i regionalizacji rolnictwa na obszarze Dolnego Powiśla. Polska Akademia Nauk, 155 pp.
 
27.
Mieczyński, T., 1938. Gleboznawstwo terenowe. Nakładem Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego, Puławy, 337 pp.
 
28.
Miklaszewski, S., 1912. Gleby Ziem Polskich ze szczególnym uwzględnieniem Królestwa Polskiego oraz Mapa Gleboznawcza Królestwa Polskiego. Wydanie II, Warszawa, 232 pp.
 
29.
Miklaszewski, S., 1935. Rozpoznawanie gleb w polu na ziemiach polskich oraz obowiązujące klasyfikacje gruntów do celów rolniczych, melioracyjnych, szacunkowych i podatkowych. Warszawa, 155 pp.
 
30.
Musierowicz, A., 1956. Gleboznawstwo ogólne. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Wydanie II, Warszawa, 500 pp.
 
31.
Obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 12 lipca 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rozwoju w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego 2022 (Dz.U. 2022 poz. 1670).
 
32.
Orzechowski, M., Smólczyński, S., Kalisz, B., Sowiński, P., 2022. Geneza, właściwości i wartość rolnicza mad delty Wisły i Pasłęki. Soil Science Annual 73(3), 157350. https://doi.org/10.37501/soils....
 
33.
Orzechowski, M., Smólczyński, S., Sowiński, P., 2004. Zasobność mad żuławskich w makroelementy ogólne i przyswajalne. Annales UMCS, Lublin, Sec. E 59(3), 1065–1071.
 
34.
Ostrowska, A., Gawliński, S., Szczubiałka, Z., 1991. Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. IOŚ, Warszawa, 334 pp.
 
35.
Projekt klasyfikacji gleb Polski, 1955. Praca zbiorowa. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Prace Komisji Klasyfikacji, Nomenklatury i Kartografii Gleb, Warszawa, 76 pp.
 
36.
Przyrodniczo-genetyczna klasyfikacja gleb Polski ze szczególnym uwzględnieniem gleb uprawnych, 1956. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne Warszawa, 96 pp.
 
37.
Przyrodniczo‒genetyczna klasyfikacja gleb Polski, 1956. Roczniki Nauk Rolniczych 74, seria D, 1–96.
 
38.
PTG, 2009. Particle size distribution and textural classes of soils and mineral materials – classification of Polish Society of Soil Science 2008. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 60(2), 5–16. (in Polish with English abstract).
 
39.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 poz. 1395).
 
40.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 2012 r. w sprawie gleboznawczej klasyfikacji gruntów (Dz.U. 2012 poz. 1246).
 
41.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. w sprawie klasyfikacji gruntów (Dz.U. 1956 nr 19 poz. 97).
 
42.
Rytelewski, J., 1965. Typologia gleb aluwialnych doliny rzeki Łyny. Roczniki Gleboznawcze ‒ Soil Science Annual 15(1), 91–109.
 
43.
Słownik gleboznawczy i nauk pokrewnych, Encyklopedyczny., 1967. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Komisja Słownictwa Gleboznawczego. Warszawa, Część III, 168 pp.
 
44.
Smreczak, B., Łachacz, A., 2019. Typy gleb wyróżniane w klasyfikacji bonitacyjnej i ich odpowiedniki w 6. wydaniu Systematyki gleb Polski. Soil Science Annual 70(2), 115-136.
 
45.
Strzemski, M., 1947. Zarys rozwoju naukowej systematyki gleb. Pamiętnik Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Tom XVIII, Seria A ‒ Materiały do poznania Gleb Polskich, T.6., 340 pp.
 
46.
Strzemski, M., 1980. Historia gleboznawstwa polskiego od zarania polskiego piśmiennictwa rolniczo-gleboznawczego do powstania Drugiej Rzeczpospolitej. PWRiL, 224 pp.
 
47.
Strzemski, M., Siuta, J., Witek, T., Bury-Zaleska, J., Nowosielski, O., Słowik, K., Trębski, L., Truszkowska, R., 1973. Przydatność rolnicza gleb Polski. PWRiL, 285 pp.
 
48.
Systematyka Gleb Polski, 1989. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 40(3–4), 150 pp.
 
49.
Systematyka gleb Polski, 2019. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Komisja Genezy Klasyfikacji i Kartografii Gleb. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Wrocław-Warszawa, 250 pp. (in Polish).
 
50.
Świtoniak, M., Kabała, C., Podlasiński, M., Smreczak, B., 2019. Propozycja korelacji jednostek glebowych wyróżnionych na mapie glebowo ‒ rolniczej z typami i podtypami Systematyki gleb Polski (6. wydanie, 2019). Soil Science Annual 70(2), 98–114. https://doi.org/10.2478/ssa-20....
 
51.
Ustawa z dnia 26 marca 1935 r. o klasyfikacji gruntów dla podatku gruntowego (Dz.U. 1935 nr 27 poz. 203).
 
52.
Witek, T., 1965. Gleby Żuław Wiślanych. Pamiętnik Puławski 18, 157-266.
 
53.
Witkowska‒Walczak, B., Walczak, R.T., Sławiński, C., 2000. Retencja wodna mad Polski. Acta Agrophysica 38, 267‒280.
 
54.
Zawadzki, S., 1995. Gleboznawstwo. (Praca zbiorowa), Wydanie III, PWRiL, 560 pp.
 
55.
Zbiór zaleceń dobrej praktyki rolniczej mający na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych, 2019. Opracowanie pod redakcją IUNG-PIB Puławy, 77 pp.
 
eISSN:2300-4975
ISSN:2300-4967
Journals System - logo
Scroll to top