PRACA ORYGINALNA
Klasyfikacja gleb wykształconych z osadów jeziornych w północno-wschodniej Polsce
Więcej
Ukryj
1
Faculty of Agriculture and Forestry, Department of Soil Science and Microbiology,, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Polska
2
Faculty of Technical Sciences, School of Medicine, Collegium Medicum, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Polska
Data nadesłania: 16-02-2021
Data ostatniej rewizji: 21-05-2021
Data akceptacji: 30-07-2021
Data publikacji online: 11-11-2021
Data publikacji: 11-11-2021
Autor do korespondencji
Andrzej Łachacz
Faculty of Agriculture and Forestry, Department of Soil Science and Microbiology,, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Pl. Łódzki 3, 10–727, Olsztyn, Polska
Soil Sci. Ann., 2021, 72(2)140643
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Celem pracy było określenie przydatności najnowszej edycji Systematyki gleb Polski (2019) do odzwierciedlenia typowych cech gleb wykształconych z osadów jeziornych w porównaniu do wcześniejszych edycji tej systematyki (SGP, 1989, 2011) oraz do Word Reference Base for Soil Resources (WRB 2015). Na podstawie morfologii oraz właściwości przedstawiono pozycję taksonomiczną gleb w różnych klasyfikacjach. Z ogólnej liczby 25 profili glebowych, 18 wykształciło się przy różnym udziale osadów jeziornych, a 7 z różnorodnych materiałów zdeponowanych na brzegach byłych jezior. Na podstawie zawartości trzech głównych składników osadów dennych, a mianowicie materii organicznej określonej jako straty masy po prażeniu, węglanu wapnia oraz mineralnej masy bezwęglanowej, różne rodzaje materiałów limnicznych zostały zidentyfikowane w ramach SGP (2019). Gleby wykształcone z głębokich osadów jeziornych w ramach SGP (2019) zostały zaklasyfikowane jako gleby gytiowe, gdy nie podlegały procesowi murszenia, a do gleb gytiowych murszowych, gdy powierzchniowy poziom składał się z murszu gytiowego. Pewne problemy pojawiły się podczas klasyfikacji gleb wykształconych z płytkich pokładów gytii występujących na brzegach byłych jezior, których powierzchniowe poziomy wykształciły się przy udziale materiałów deluwialnych namytych z przyległych zboczy. W niektórych profilach powierzchniowy poziom wykształcił się z piasku celowo zdeponowanego przez człowieka na powierzchni gytiowiska w celu poprawy właściwości gleb. Na gytiowisku Łąki Dymerskie piaszczysty poziom powierzchniowy ma miąższość 31–39 cm, a dodatkowo są pisemne relacje na temat ulepszania tych gleb od 1885 roku za pomocą piaskowania (metoda Rimpau, Sanddeckkultur). Obecnie poziom ten zawiera 3–20% SOM i spełnia kryteria sprecyzowane w SGP (2019) dla poziomu diagnostycznego arenimurszik. Najnowsza wersja Systematyki gleb Polski umożliwia precyzyjną klasyfikację takich gleb przez użycie odmiany – nasypowe. W ramach WRB (2015) takie gleby są zaliczane głównie do Hypereutric Rheic Drainic Histosols (Limnic, Nechic, Areninovic) lub do Eutric Gleysols (Endoarenic, Drainic, Humic, Limnic, Nechic). Ogólnie pozycja taksonomiczna badanych gleb jest lepiej oddana w SGP (2019) w stosunku do występowania różnorodnych warstw i różnych materiałów glebowych w porównaniu do wcześniejszych edycji Systematyki gleb Polski. Należy zauważyć, że precyzja SGP (2019) w stosunku do gleb gytiowych i gleb towarzyszących im w krajobrazie jest porównywalna do WRB (2015).
REFERENCJE (53)
1.
Arend, E., 1894. Masuriche Moorwiesen und deren Erträge. Georgine. Eine Zeitschrift für landwirtschaftliche Kultur (Königsberg) 62(43), 398–400; 62(43), 407–408.
2.
Berglund, Ö., Berglund, K., 2010. Distribution and cultivation intensity of agricultural peat and gyttja soils in Sweden and estimation of greenhouse gas emissions from cultivated peat soils. Geoderma 154, 173–180.
https://doi.org/10.1016/j.geod....
3.
Chmieleski, J., Zeitz, J., 2006. Bodenbildung in entwässerten Mudden. Telma 36, 39–52.
4.
Choiński, A., Ptak, M., Strzelczak, A., 2012. Examples of lake disappearance as an effect of reclamation works in Poland. Limnological Review 12(4), 161–167.
https://doi.org/10.2478/v10194....
5.
Ermert, O., 1963. Landeskultur in Ostpreussen. Schriftenreihe des Kuratoriums für Kulturbauwesen 10, 167–224.
6.
Frank, S., Tiemeyer, B., Bechtold, M., Lucke, A., Bol, R., 2017. Effect of past peat cultivation practices on present dynamics of dissolved organic carbon. Science of the Total Environment 574, 1243–1253.
https://doi.org/10.1016/j.scit....
7.
Freytel, P., Verrecchia, P., 2002. Lacustrine and palustrine carbonate petrography: an overview. Journal of Paleolimnology 27, 221–237.
8.
Gąsiorowski M., 2001. Lacustrine chalk deposition in Lake Kruklin (NE Poland) as a result of decalcification of the lake catchment. Studia Quaternaria 18, 17–24.
9.
Ilnicki, P., 2002. Peatlands and peat (Torfowiska i torf). Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań, 606 pp. (in Polish).
10.
IUSS Working Group WRB, 2015. World Reference Base for Soil Resources 2014, update 2015. International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. World Soil Resources Report No. 106, FAO, Rome, Italy, 203 pp.
11.
Jarnuszewski, G., Meller, E., 2018. Morphological and physical properties of dehydrated Holocene carbonate limnic deposits in post-bog areas of NW Poland. Journal of Ecological Engineering 19(1), 136–142.
https://doi.org/10.12911/22998....
12.
Jarnuszewski, G., Meller, E., 2019. Total content of macroelements and trace elements in Holocene calcareous gyttja from the post-bog area of north-western Poland. Soil and Water Research 14(1), 40–46.
https://doi.org/10.17221/146/2....
13.
Kabała, C. et al., 2019. Polish Soil Classification, 6th edition – principles, classification scheme and correlations. Soil Science Annual 70(2), 71–97.
https://doi.org/10.2478/ssa-20....
14.
Körnig, F., 1908. Bericht über die domänenfiskalischen Wiesenanlagen auf dem ehemaligen Dimmern-See im Kreise Ortelsburg. Mitteilungen des Vereins zur Förderung der Moorkultur im Deutschen Reiche (Berlin) 26(16), 260–268; 26(17), 278–282.
15.
Kruczkowska, B., Jonczak, J., Słowińska, S., Bartczak, A., Kramkowski, M., Uzarowicz, Ł., Tyszkowski, S., Słowiński, M., 2021. Stages of soil development in the coastal zone of a disappearing lake—a case study from central Poland. Journal of Soils and Sediments 21, 1420–1436.
https://doi.org/10.1007/s11368....
17.
Lundquist, G., 1927. Bodenablagerungen und Entwicklungstypen der Seen. Die Binnengewässer, Vol. 2. E. Schweizerbartsche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, 1–124.
18.
Łabaz, B., Kabała, C., 2016. Human-induced development of mollic and umbric horizons in drained and farmed swampy alluvial soils. Catena 139, 117–126.
https://doi.org/10.1016/j.cate....
19.
Łachacz, A., Nitkiewicz, M., Pisarek, W., 2009. Soil conditions and vegetation on gyttja lands in the Masurian Lakeland. [In:] Łachacz, A. (Ed.),Wetlands – their functions and protection. Department of Land Reclamation and Environmental Management, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, 61–94.
20.
Łachacz, A., Kalisz, B., 2016. Polish contribution to the study of moorsh-forming process. [In:] Łachacz, A., Kalisz, B. (Eds), Polish National Committee of International Peatland Society – history, activities, achievements. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, 115–130.
21.
Łachacz, A., Pisarek W., 2018. Selected plant species of wetlands in the first section of the Kanał Dymerski canal in the Mrągowo Lakeland (NE Poland). Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 25(1), 65–78. (in Polish with English summary).
22.
Markiewicz, M., Gonet, S. S., Marszelewski, W., Mendyk, Ł., Sykuła, M., 2017. Differentiation of soils and land use changes in the vicinity of the disappeared Gardeja lake (Northern Poland). Soil Science Annual 68(3), 115–124.
https://doi.org/10.1515/ssa-20....
23.
Markowski, S., 1980. Structure and properties of peatlands’ bottom lake sediments of frequent occurrence in West Pomerania region as a basis for their identification and classification. [In:] Post-conference materials “Lacustrine chalk and gyttjas” T. 2. PTPNoZ, Oddział Gorzów Wielkopolski–Zielona Góra, 45–55. (in Polish).
24.
Meller, E., 2006. Shallow organogenic-calcareous soils on lacustrine chalk and their transformation resulted from cultivation. Akademia Rolnicza w Szczecine, Rozprawy 233, 1–115. (in Polish with English summary).
25.
Mendyk, Ł., Markiewicz, M., Bednarek, R., Świtoniak, M., Gamrat, W. W., Krześlak, I., Sykuła M., Gersztyn, L., Kupniewska, A., 2016. Environmental changes of a shallow kettle lake catchment in a young glacial landscape (Sumowskie Lake catchment), North-Central Poland. Quaternary International 418, 116–131.
http://dx.doi.org/10.1016/j.qu....
26.
Mendyk, Ł., Świtoniak, M., Bednarek, R., Falkowski, A., 2015. Genesis and classification of the soils developed from the sediments of the former Oleszek mill pond basin (the Chełmińskie Lakeland, N Poland). Soil Science Annual 66 (1), 29–35.
https://doi.org/10.1515/ssa-20....
27.
Okruszko, H., 1976. Rules of identification and repartition of hydrogenic soils in the view of their reclamation requirements. Biblioteczka Wiadomości IMUZ 52, 7–53. (in Polish).
28.
Okruszko, H., Ilnicki, P., 2003. The moorsh horizons as quality indicators of reclaimed organic soils. [In:] Parent, L.-E., Ilnicki, P. (Eds), Organic soils and peat materials for sustainable agriculture. CRC Press, Boca Raton, 1–14.
29.
Oyama, M., Takehara, H., 1992. Revised standard soil color charts. Fujihara Industry Co., Tokio, Japan.
30.
Papierowska, E., Szatyłowicz, J., Kurzawski, G., Łachacz, A., 2009. Evaluation of the wetting angle of detritus gyttja. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 60(4), 65–70. (in Polish with English summary).
31.
Piaścik, H., Gotkiewicz, J., Łachacz, A., 2003. Bestandsaufnahme und Bewertung der Feuchtgebiete im nordöstlichen Polen für den Umweltschutz. Telma 33, 231–238.
32.
Polish Soil Classification (Systematyka gleb Polski), 1989. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 40(3/4), 1–150. (in Polish with English summary).
33.
Polish Soil Classification (Systematyka gleb Polski), 2011. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 62(3), 1–193. (in Polish with English summary).
34.
Prusinkiewicz, Z., Noryśkiewicz, B., 1975. Geochemical and paleopedological aspects of the origin of lake chalk as the parent rock for northern Poland rendzinas. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze 35, Geografia 11, 115–137. (in Polish with English summary).
35.
PTG 2009. Particle size distribution and textural classes of soils and mineral materials – classification of Polish Society of Soil Science 2008. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 60(2), 5–16. (in Polish with English abstract).
36.
Sauerbrey, R., Lehrkamp, H., Göbel, F., 2003. Rimpau’sche Moordammkulturen in Brandenburg. Telma 33, 121–132.
37.
Säurich, A., Tiemeyer, B., Dettmann, U., Don, A., 2019. How do sand addition, soil moisture and nutrient status influence greenhouse gas fluxes from drained organic soils? Soil Biology and Biochemistry 135, 71–84.
https://doi.org/10.1016/j.soil....
38.
Solon, J., et al., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2), 143–170.
https://doi.org/10.7163/GPol.0....
39.
Systematyka gleb Polski, wyd. 6, 2019. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze. Komisja Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb, Wrocław–Warszawa, ss. 292.
40.
Stankevica, K., Vincevica-Gaile, Z., Klavins, M., 2016. Freshwater sapropel (gyttja): its description, properties and opportunities of use in contemporary agriculture. Agronomy Research 14(3), 929–947.
41.
Świtoniak, M., Kabała, C., Charzyński, P., 2016. Proposal of English equivalents for the soil taxa names in the Polish Soil Classification. Soil Science Annual 67(3), 103–116. (in Polish with English summary)
https://doi.org/10.1515/ssa-20....
42.
Tobolski, K., 2000. A guide for identifying peats and lacustrine deposits (Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 508 pp. (in Polish).
43.
Uggla, H., 1962. Evolution and properties of several gyttja soils of the Masurian Lakeland. Zeszyty Naukowe WSR w Olsztynie 12(162), 265–274. (in Polish with German summary).
44.
Uggla, H., 1964. The influence of the drainage area on the formation and some properties of the lake sediments. Zeszyty Naukowe WSR w Olsztynie 17(355), 645–654. (in Polish with English summary).
45.
Uggla H., 1967. Über die Torf- und Gyttjamurschböden Polens. Wissenschaftliche Zeitschrift der Universität Rostock, 16, 105–115.
46.
Uggla, H., 1968. Bog and mull soils of the gyttja moorland at Gązwa. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 18(2), 369–414. (in Polish with English summary).
47.
Uggla, H., 1969a. Gyttja soils of the Masurian Lakeland. I. General characteristic of gyttja-bog and gyttja-muck soils. Zeszyty Naukowe WSR w Olsztynie 25(3), 563–582. (in Polish with German summary).
48.
Uggla, H., 1969b. Gyttja soils of the Masurian Lakeland. II. Physical, chemical and biological properties of gyttja-bog and gyttja-muck soils. Zeszyty Naukowe WSR w Olsztynie 25(3), 583–606. (in Polish with German summary).
49.
Uggla, H., 1971. Characteristics of gyttja and gyttja soils of Mazurian Lakeland in light of hitherto investigations of the Chair of Pedology, College of Agriculture in Olsztyn. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 107, 14–25. (in Polish with English summary).
50.
Uggla, H., 1976. Rendzinas in the Mazurian Lakeland. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 27(2), 113–125. (in Polish with English summary).
51.
Uggla, H., Mirowski, Z., 1968. Einfluss der Murschprozesse auf die Eigenschaften der Humusstoffe in Gyttjaböden. Roczniki Gleboznawcze – Soil Science Annual 19(dodatek), 149–161.
52.
Uggla, H., Róg, Z., Wocławek, T., 1972. Micromorphology of gyttja muck soil of Jawty Małe. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 123, 481–489.
53.
van Reeuwijk, L.P., (Ed.). 2002. Procedures for soil analysis. International Soil Reference and Information Centre, Technical Paper 9, Wageningen: 120 pp.